Eski türkçe mizah dergilerinin açıklamalı bibliyografyası (1870-1928)

ÖZETOsmanlı Dönemi’ne ait Türkçe mizah süreli yayınlarının incelendiği bu çalışmanın ilk bölümünde mizahın ne olduğu, niteliği ve mizah edebiyatında gazetenin rolü araştırılmış, çeşitli kaynaklar ekseninde tanımlar üzerinde durulmuştur.Osmanlı mizah edebiyatının süreli yayınlar alanının kronolojik ve bibliyografik olarak incelendiği ikinci bölümde ise süreli yayınların, görselleriyle birlikte çıkış tarihleri, imtiyaz sahipleri, kapağının üstünde yazan bilgileri, fiyatı ve yazar-çizer kadrosu ele alınmıştır. İncelenen her süreli yayınla ilgili eğer varsa tez çalışması yazılmış, tez çalışması yoksa olmadığı hususunda not düşülmüştür. İkinci bölümün son kısmında kısa bir değerlendirme yapılmış, mizah gazetelerinin neşredildiği matbaa ve yayın grupları incelenmiştir.Üçüncü ve son bölümde ise Osmanlı Devleti’nden Cumhuriyet Türkiye’sine geçiş sürecindeki kronolojik süreç ele alınmış, bu süreçteki muhteva ve çizim değişimleri gösterilmeye çalışılmıştır. Karikatürle desteklenen mizah basını, gündemde olan her konuya bir söz ya da çizimle karşılık vermiş, yorum yapmıştır. Bu yorumlar sebebiyle kimi zaman yasaklanmış, kimi zaman sürgüne uğramış, kimi zaman ceza almıştır. Her şartta varlığını sürdürmeye çalışan bu gazeteleri dönemin diğer gazetelerinden ayıran özellik, kimsenin umursanmadan sadece halkın menfaati için eleştiri ve hicivlerde bulunulmasıdır. Bu sebeple gazetelerin muhtevası incelenirken muhalif taraflarına daha çok yer verilmiştir. Osmanlı Devleti’nin Cumhuriyet Türkiye’sine geçişi çok sancılı olmuştur. Halkın yoksulluk ve savaşlarla imtihanı, ülkenin mevcut basınına an be an yansımış, basının işlevini sürekli değiştirmiştir. Basın yeri geldiğinde hicveden, yeri geldiğinde halka savaşlardan dolayı moral veren, yeri geldiğinde yönetimi destekleyen bir tutum içerisinde olmuştur. Bu sebeple tezin son kısmındaki muhteva başlıkları süreli yayınların çoğunlukta vermeye çalıştığı mesajdan yola çıkarak oluşturulmuştur. Anahtar Kelimeler: mizah, Osmanlı, gazete, dergi.ABSTRACTThis research looks for the periodical comic Turkish papers in Ottoman Empire. In the first chapter, main focus is on humour itself, what humour is, its quality and the importance newspapers in humour are explained through a diversity of sources.The second part of the thesis consist of a chronological and bibliographical data of periodicals in Ottoman humour literature including illustrations, issue dates, license holders, information written on cover pages, price and credits to all caricaturists and writers for each issue one by one. If there is an existing thesis for the related issue, this is mentioned and if not a special note is included accordingly. At the end of the section, a short evaluation and a research on printing houses of these periodicals and publisher groups exist.In the last chapter, the transition period from Ottoman Empire to Turkish Republic is the point of focus. The humour media both in articles and caricatures mentions almost each and every popular discussion and makes its comments. Based on their criticisms, from time to time writers were send to exile, were banned to write and punished. The major feature of these newspapers which draw a big difference from others is the fact that regardless of any authority, they sought for the interest of people and made their criticism for the well-being of people. Therefore, a special emphasis on opposition attitudes of these newspapers is made during the content analysis.It is painful transition period which leaded millions to live hard times with poverty, hunger and wars from Ottoman Empire to Turkish Republic. This reflected a lot to the press. The role and attitude of press was constantly changing. Sometimes it was in a position of strong criticism, sometimes trying to cheer people up or sometimes even supports the power-holders. Taking this fact into consideration, the last section which includes the title of contents is organized according to the messages of these periodicals.Keywords: humour, Ottoman, newspaper, periodica