Arap dilinde fasih-avam dil meselesi

ÖZETArap dilinde ilk filolojik çalışmalar Kur'an-ı Kerim'e dayalı olarak başlatılmış ve onun tefsiri ile ilgili çalışmalar lügat ihtiyacını gündeme getirmiştir. Bunun sonucu olarak ilk filolojik ürünler de "Garibu'l-Kur'an" ile "el-Vücuh ve'n-Nezair" adıyla telif edilen eserler olmuştur. Hicri birinci asrın ikinci yarısında ise nahiv (sentaks) ilmi Basra ve Kufe'de kurulmuş ve bu çalışmalar daha sonra onlara katılan Bağdat, Endülüs ve Mısır dil ekolleriyle yeni boyutlar kazanmıştır. Bu ilmin kurucusunun hakkında muhtelif görüşler olmakla beraber, Ebu'l-Esved ed-Dueli tarafından kurulduğu, onun da Ali bin Ebi-Talib'den öğrendiği rivayet edilir. Arap dilinde sarf ve nahiv ile ilgili çalışmaların yoğunluğu nedeniyle fonetik ilmine yeterince önem verilememiştir. Ses sistemine göre tertip edilen ve Halil bin el-Ferahidi tarafından telif edilen el-Kitab'ın mukaddimesinde fasih lehçeler irdelenmiştir. Fonetik ile ilgili konulara daha sonraki çalışmalarda da değinilmiş, ancak konu ile ilgili ilk sistematik çalışmalar İbn Cinni ile başlamıştır. Klasik dilciler günümüzdeki anlamıyla lehçe kavramını "lahn" veya "hata" olarak görmüşler ve bu dalda telif ettikleri eserleri "fasih dilden yana ve onu koruyucu bir kimlikte" ortaya koymuşlardır. Hicri birinci yüzyılda sadece halkın dilinde rastlanan "lahn"li ifadeler hicri ikinci yüzyıldan itibaren aydınlar arasında da görülmeye başlanmıştır. Klasik dönemde telif edilen bu tür çalışmalar genel olarak "Lahnu'l-avam, Lahnu'l-amme" gibi adlar altında kaleme alınmıştır. Abbasi Devleti'nin yıkılışı ve yönetimin Moğolların eline geçmesiyle (H.656) başlayan Arap dilinin duraklama ve gerileme süreci, onsekizinci yüzyıl sonlarından itibaren -özellikle edebi alanda olmak üzere- zengin bir telif hareketinin başlamasıyla son bulmuştur.Bu dönemde Arap dilinin birçok önemli sorunu ele alınmıştır. Bu sorunlar arasında dilcileri en çok bilimsel terim, mu'cem, alfabe-imla, nahiv öğretimi ve fasih-ammi meseleleri meşgul etmiştir.Çalışmanın ana temasını oluşturan "fasih-ammi dil" problemi, Batılı devletler tarafından fasih Arapçanın ve İslam kültürünün aleyhine kullanılmıştır. Batılı devletler bu çalışmalarını bir yandan sözde bilimsel bir kimlikte kurdukları enstitülerde yürütmüşler, diğer yandan da işgal ettikleri Arap ülkelerine gönderdikleri bürokratlar aracılığı ile de fasih dilin egemenliğine son vermek istemişlerdir. Arap dilcileri, fasih Arapçaya zedelenen itibarını tekrar kazandırma ve onu her alanda kullanılabilir bir dil haline getirebilmek için yoğun bir gayret göstermişler ve bu gayretler daha sonra kurulan dil akademilerince de desteklenmiş ve kurumsal bir kimlik kazanmıştır. Yirminci yüzyıl ortalarından itibaren yaygınlaşan eğitim ve gelişen teknolojinin imkanlarıyla fasih dil Arap ülkelerindeki etkinliğini yeniden sağlamış ve bir yandan da lehçeler arası farklılıklar -belli lehçe gruplarında toplanarak- kapanma sürecine girmiştir. Fasih-ammi dil meselesindeki umut verici gelişmelere rağmen, henüz bu farklılık istenen düzeyde kapanmamıştır. Bu gerçeklikten hareketle, Arap dilinin öğretildiği -özellikle Amerika ve Avrupa'daki- bazı okullarda ammi dilin özellikleri de öğretilmektedir. Zira kişilerin birbirleriyle doğrudan kurdukları iletişimde, avam dilinin etkisi hala devam etmekte; fasih dil ise daha çok basın-yayın ve resmiyette kullanılmaktadır. Bu bağlamda, Türkiye'de de Arap dilinin öğretildiği eğitim kurumlarında avam dili gerçeği göz önüne alınarak bu dilin özellikleri, oluşumu, tarihsel süreçteki yeri gibi modern filolojinin ilgi alanına giren konuların daha kapsamlı bir şekilde ele alınması bir zorunluluk olarak görünmektedir. THE QUESTION OF FASIH (FORMAL) AND AVAM (SPOKEN) LANGUAGE IN THE ARABIC LANGUAGESUMMARYBased on the Koran, the early studies about the Arabic philology necessitated a need for a lexicon for the commentary of the Holy Book. Therefore, the first works about the Arabic philology were published under the names of "Garibu'l-Kur'an" and "el-Vücuh ve'n-Nezair" in those times. The syntax (nahiv) for the Arabic language was developed in Basra and Kufe in the second half of the H.1st century, and then gained new dimensions with the Baghdad, Andalusia and Egypt Language Schools. Even though there are some various views about the founder of the Arabic syntax, it is accepted taht Ebu'l-Esved ed-Dueli was the person, who had learnt a lot from Ali bin Ebi-Talib.Because of the intense studies of the morphology and syntax, studies about phonetics have been neglected in the Arabic Language. Prepared and published according to the rules of phonolgy, El-Kitab by Halil bin el-Ferahidi analyzes the fasih dialects in detail. But the early systematic studies about the phonolgy of the Arabic language were carried out by Ibn Cinni, although there had been some phonetic issues had been covered in the other works published. Classical linguists saw dialect as a "lahn" i.e. fault, error, deviation, and published their works in favor of the fasih language. The statements with "lahn" seen in the spoken language in the H.1st century were also started to be used by the Arabic intellectuals in the 2nd century. Most of these studies were published under the names "Lahnu'l-avam, Lahnu'l-amme" generally in the Classical Era. Following the Fall of the Abbasid State and the takeover by the Mongols (H.656), the hesitation and the regression of the Arabic language ended with the re-start and the recovery of the studies carried out -especially in literature.Many of the problems of the language were handled in that period. Some of these problems were about scientific terminology, lexicon, ABC-ortography, syntax, fasih-ammi language etc. .The question of fasih-ammi language, the subject matter of this study, was used by the Western world in opposition to fasih language and the Islamic culture. The Western countries, on one hand, carried out their works in the so-called scientific institutions, while on the other hand tried to put an end to the use of fasih language in the Arabic countries which they occupied by the bureaucrats they had sent for that purpose beforehand. Arabic linguists made great effort to recover the esteem of the fasih language that had been bruised, and great endeavour to make it used by the public again. These efforts were supported by the language schools, academies later on, and achieved an institutional identity with a valuable success. With the opportunities created by the technology and education after the mid 20th century, fasih language has become the dominant language, while on the other side the huge differences among the dialects have almost dissapeared thereby coalescing in certain dialect groups. Even though there has been optimistic developments in the question of fasih-ammi language, the gap has not been eliminated yet. Within this context, in the schools where Arabic language is taught -especially in USA and Europe-, the characteristics of the ammi language are also given additionally. Still there is a strong influence of ammi language on the face-to-face communication, whereas fasih language is mostly used in formal, media communication. It seems that it is of vital importance to cover such topics with respect to the features of the Arabic language, its formation, its role in the past, literature to a much great extent in the schools of Turkey, where Arabic language is taught