Anadoluhisarı Osmanlı Dönemi mezar taşları kitabelerinin dil incelemesi

ÖZET Bu araştırmada yüz doksan dokuz mezar taşı baş kitabeleri fonetik açıdan ele alınıp, her biri kendi dönemini yansıtacak şekilde incelenmiştir. Tarih olarak 14. yüzyılın son döneminden başlayarak, 15. yüzyıl, 16. yüzyıl, 17. yüzyıl, 18. yüzyıl ve 19.yüzyılın dil özelliklerinin bazı hususları ilk bakışta rahatça görülmektedir. Ama çoğunlukla kitabeler 19 yüzyıla aittir. Bu çalışmada, taşların plastik özellikleri bir tarafa bırakılmıştır. Arap alfabesinden Latin alfabesine çevrildiğinde transkırip yapılarak bir çevirim olmuştur. 15. yüzyıl, 16. yüzyıl, 17. yüzyıl, 18. yüzyıl ve 19. yüzyılın dil özelliklerini içinde barındırdığı için aynı kelimenin hangi yüzyılda kullanılışı nasılsa o şekilde metne sadık kalınarak kaleme alınmıştır. Mezar taşının baş kitabesinde yazılan satırlar sayısı kadar çeviri yapılmıştır. Bu bakımdan cümle olarak değil de kitabedeki satır olarak yazılmıştır. Fotoğraf çekilen yerin durumun iyi olmaması ve değişik teknikleri uygulamak için izin verilmemesinden dolayı bazı fotoğraflarda çift mezar taşı baş kitabesi görülecektir. Ama bunlar teker teker ayrı sayfalarda yazılmıştır. Bazı mezar taşlarının bir kısmının toprak altında olmasından dolayı parantez içinde (alt tarafı toprak altındadır) ibaresi metne eklenmiştir. Bazı taşların kırık olmasından dolayı bu durumu göstermek için dik parantez içi üç nokta […] ile belirtilmiştir. Bütün çabalara rağmen okunamayan yazılar ise okunulamayan kelime kadar parantez içi ( ) bırakılmıştır. Çekilen her fotoğrafa bir numara verilmiş sonra bu numaralara göre bir sınıflandırma yapılmıştır. Sınıflandırma esnasında adı geçen kavramı bulmak için fotoğraf numarasından yararlanılmalıdır. Bunun yanında metinlerde geçen kelimelerin anlamlarının bulunması için sözlük eklenmiştir. Sözlükte yer almayan kelimeler ya bilinen kelimeler olduğundan ya da lügatlerde bulunamayan kelimeler olduğundandır. Metinlerin daha rahat anlaşılması için meslekleri belirten bir ilave eklenmiştir. Çevirim esnasında metne sadık kalmak adına tarihler sadece hicri tarih olarak konuldu. Tezin sonuna hicri yılın karşılığı olarak miladi yıl da eklendi. Böylelikle dönemin şu ana çevirimi de daha da kolay oldu. Fotoğraflar kronolojik bir sisteme göre değil de mezarlıktaki adalarda bulunan mezarlara göre yapıldığı için hangi tarihin kaçıncı sayfada geçtiğini bulmak için tarih çizelgesine sayfa numarası da eklenmiştir. Araştırmanın asıl amacı mezar taşı baş kitabelerini fonetik açıdan incelemek olsa da nihai amaç kaybolan bu tarihi zenginliği zabt ü rabt altına alıp gelecek kuşaklara aktarmaktır. Araştırma dönemin dil özelliklerini göstermesi açısından büyük bir yere sahiptir. Araştırma yapılan yerin tarihi ve coğrafi özellikleri giriş bölümünde tanıtılarak araştırmacıların bir bilgi bütünlüğüne ulaşmaları hedeflenmiştir. SUMMARY Anadoluhisarı which is used as millitary area in 15 th century and as summer place in 18 century, has historical and geographical importonce. The subject of this study is to read and to classify the ottoman gravestones which exist here. 199 head slabs has been read and taken photographs. Then, they have been classified. The dictionary, and occuppatinoal section and history Schedule have been attached to benefit from this study