Türkiye’ nin ekonomik işbirliği teşkilatı (ECO) ülkeleri ile iktisadi bütünleşmesindeki engeller ve çözüm önerileri

ÖZETGünümüz dünyasına damgasını vurmuş olan siyasi ve ekonomik model İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra oluşmuştur. Dünya ikiye bölünerek farklı ekonomik entegrasyonlar meydana gelmiştir.Bu oluşumların ömrü uzun sürmemiş, 1990'lı yıllara doğru dünyada büyük değişiklikler meydana gelmiştir. Batılı ülkeler sanayide çağ atlarken, doğu bloğu ülkeleri de bu gelişmelerden etkilenmişlerdir.Batılıların gelişmeleri karşısında, Sovyetler Birliği'ni de değişime iten bazı önemli olaylar olmuştur. 1985 yılında Mihael Gorbaçhev, "Açıklık ve yeniden yapılandırma" politikası ile başta Sovyetler olmak üzere dünyanın geleceğini belirleyen önemli değişikliklere öncülük etmiştir. Bu değişimlerden Doğu Avrupa ülkeleri de etkilenerek Sovyetler Birliği ile olan beraberlikleri sona ermiştir. Varşova Paktı ve Comecon'un dağılması sonucu Sovyetler Birliği de parçalanmıştır. Uluslararası ekonomik bütünleşme aşamaları genel olarak tercihli ticaret antlaşmaları, serbest ticaret bölgeleri, gümrük birliği, ortak pazar, parasal birlik ve iktisadi birlik şeklinde oluşmaktadır. Ülkeler arasındaki iktisadi bütünleşme hareketleri üç ayrı biçimde ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmanın konusunu teşkil eden EKİT'in içinde bulunduğu gelişmekte olan ülkeler arasındaki iktisadi bütünleşmedir. Bu tür ülkelerin en önemli sorunları düşük milli gelir ve sermaye bakımından fakir olmalarıdır. Bu ülkeler arasında çok çeşitli sorunlar olmasına rağmen kutuplaşma, bölge içinde ticaret sapması ve sorunların politizasyonu en önemlileridir.Soğuk savaş sona ermiş, dünyada yeni oluşumlar ve devletler meydana gelmiştir. Türkiye, çevresindeki bu değişikliklerden en çok etkilenen ülkelerden biri olarak bu değişikliklerden yararlanarak Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (KEİB)'nın kurulmasına öncülük etmiştir.Türkiye'nin de içinde bulunduğu Kalkınma İçin Bölgesel İşbirliği (KİBİ-RCD) 1964 yılında Türkiye, İran ve Pakistan arasında kurulmuş,1979 İran İslam devrimine kadar sürmüştür.1984 yılında İzmir Antlaşması üzerinde bazı değişiklikler yapılarak Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EKİT-ECO) kuruldu. Sovyetler Birliği'nin dağılması ile birlikte bağımsızlıklarını kazanan Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Tacikistan ile birlikte Afganistan'ın da katılımıyla üye sayısı 1992 yılında 10'a çıkmış oldu. EKİT'in kuruluş ve gelişmesini Sovyetler Birliği'nin dağılışıyla birlikte Kafkasya ve Orta Asya'da meydana gelen değişiklikler, Bağımsız Devletler Topluluğu'nun kuruluşu ve bölgedeki yeni oluşumlar ile Türkiye'nin bölgedeki rolü de etkilemiştir. EKİT, üye ülkeler arasında Gümrük Birliği'nin kurulması için yardımcı olmak ve bu ülkeler arasında sanayi, tarımsal, teknolojik ve alt yapı alanlarında işbirliği için gerekli imkanları sağlamak ve Avrasya'da küreselleşme ve bölgesel bütünleşme alanlarındaki boşluğu doldurmayı amaçlamaktadır. EKİT'i oluşturan üç temel belge 1978 tarihli İzmir Antlaşması, 1985 tarihli İzmir Antlaşmasını yeniden düzenleyen Protokol ile 1992 yılında yeni üye ülkelerin katılımıyla değiştirilen İzmir Antlaşması'dır. 1991'de imzalanan EKİT ve Tercihli Ticaret Antlaşması, Quetta Eylem Planı ,1993 İstanbul Bildirisi ile EKİT'in kısa, orta ve uzun vadeli hedefleri çizilmiş, İzmir Antlaşması 1996'da tekrar yeniden düzenlenmiştir. EKİT'te Ticaret ve Kalkınma Bankası, EKİT Reasürans Şirketi, EKİT Denizcilik Şirketi, Havayolu, EKİT Ulaştırma Ana Planı alanlarında işbirliği öngörülmektedir. EKİT'i oluşturan üç kurucu üye dışındaki ülkelerin ekonomik yapıları oldukça düşük olup, sanayileri de eski teknolojiye sahiptir. Türkiye'nin Türk Cumhuriyetleri ve EKİT ülkeleri ile olan ekonomik ilişkileri yetersizdir. Bu ülkelerle yaptığı ticaret hacmi oldukça düşük seviyededir. Türkiye 1999'da ihracatının yüzde 54'ünü AB ülkeleri ile yaparken, sadece yüzde 3.3'ünü EKİT ülkeleri ile yapmıştır. Ancak Türk Cumhuriyetleri ile yapılan ticaret her geçen gün artmaktadır. EKİT'in gelişmesine yönelik ekonomik sorunlar; Türkiye'de son yıllarda devam eden hiperenflasyonun bir türlü düşürülememiş olması ve gittikçe artan iç ve dış borçlar, ekonomisinin büyümesini engellemesidir. Türk Cumhuriyetlerindeki ekonomik sorunlar; bu ülkelerde serbest piyasa ekonomisinin yerleşmemiş olması, bankacılık ve finans, kutuplaşma, alt yapı ve teknolojinin gelişmemiş olması gibi sorunlardır. Siyasi sorunlar; Rusya Federasyonu ve BDT'nin yeni Türk Cumhuriyetlerine olan etkisi, Azerbaycan-Ermeni sorunu, İran'ın tutumu, Afganistan İç Savaşı, ABD'nin Afganistan'a saldırması gibi sorunlar da EKİT'in gelişmesini güçleştirmektedir.Türkiye'nin Türk Cumhuriyetleri ile olan ticaretinin düşük olmasının nedenleri; Yeni Türk Cumhuriyetlerinin ekonomilerinin Rusya Federasyonu'na bağlı olması, coğrafi bölgenin uzaklığı nedeniyle ulaşımın zor ve masraflı oluşu ve bölgesel ittifaklar, Orta Asya ve diğer EKİT ülkeleri ile olan hareket alanını daraltmaktadır.EKİT, bölgede gelişen siyasi ve ekonomik şartları dikkate alarak, başta İzmir Antlaşması olmak üzere temel belgeler, gözden geçirilerek gerçekçi ve uygulanabilir bir niteliğe kavuşturulmalıdır. Bu düzenlemede Türkiye'nin AB, KEİB ülkeleri ile ilişkileri GATT Uruguay Nihai Senedindeki taahhütleri de dikkate alınmalıdır.Türk Eximbank'ın açtığı kredileri arttırması, özel teşebbüsün teşvik edilmesi, serbest bölgelerin yaygınlaştırılması, ürün tanıtım merkezlerinin kurulması, özelleştirilmenin hızlandırılması, kültürel ilişkilerin ve ortak projelerin geliştirilmesi ile EKİT'in verimli olarak çalışmasının sağlanması gerekmektedir.Bölgede Türkiye ve İran yarış halindedirler. Bilinmelidir ki; tek başına ne Türkiye'nin, ne de İran'ın elinde mucizevi bir çözüm yolu yoktur. Bölgede zorluklar paylaşıldıkça kolaylaşacaktır.Aksi halde bu yarış, her iki ülke ile birlikte, tüm bölge ülkelerine zarar verecektir. Kurulduğu 40 yıldan beri belirgin bir varlık gösteremeyen EKİT'in yapısının değiştirilmesine ihtiyaç vardır. Başta İzmir Antlaşması olmak üzere, alt yapı, ulaşım-haberleşme ve diğer sorunların işlerliğe kavuşturulması gerekmektedir. Alt yapısı yetersiz olan hiçbir entegrasyonun başarıya ulaşamadığı gibi, EKİT'in de kolayca başarıya ulaşması görülmemektedir. Başarı için üye ülkelerin de kendilerine düşeni yapmaları gerekmektedir. SUMMARYTHE ECONOMICAL INTEGRATION PROBLEMS BETWEEN TURKEY AND ECONOMICAL COOPERATION ORGANISATION COUNTRIES (ECO) AND SUGGESTED SOLUTIONS The economical and political model of the world was formed after the world war II. The world was divided into two different economical integrations. This formation didn't stay for a long time. There had been several changes in early 1990's. While European Countries were opening a period in industrial age, the Eastern Block Countries were affected by this fact.During the development of Europe, there had been some events which forced the Soviet Union to change. Mihael Gorbaçhev and his politics, "Transparency and Reformation", led these changes in 1985. This event caused the ending of the Soviet Union, the Pact of Varsaw and Comecon. The Countries in that block anounced their independence.International economical integration steps are usually in this order, preferential trade contracts, free trade zones, custom union, common market, monetary union and economical union. International economical integration movements are seen in three different sorts. The subject of this work is economical integration between devoloping countries. The main problems in this kind of countries are less national income and insufficient capital.There are a lot of problems between these countries.The most important ones are polarisation, trade contradiction in the region and to politicise the problems.The Cold War had ended. New formations and countries were founded. Turkey, one of the most affected countries from these events, led the setting of the Black-Sea Economical Cooperation Organization. Turkey, Pakistan and Iran founded the Regional Cooperation for Development in 1964 (RCD). It lived until the Islamic Revolution in Iran. In 1984, Some changes were done on Izmir Contract and Economical Cooperation Organisation (ECO) was born. After the end of Soviet Union, countries, Azerbaijan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Uzbekistan, Turkmenistan and Tajikistan became members of ECO, then with Afghanistan the number of the members grew up 10 in 1992.The foundation and development of ECO was affected from the gone pieces of Soviet Union, the changes in Caucasia, The foundation of Independent Countries Union, new formations inte region and the role of Turkey in the region.The purposes of ECO are to help for setting of custom unity between the members, to provide opportunity for cooperation about industrial, agricultural, technological and substructure subjects. And also, It is for filling the blank about the globation in Euro-Asia and regional integration.There are three basic documentaries,which were signed to form ECO.They are İzmir Contract dated 1978, reformed protocol in 1985 of İzmir Contract and changed İzmir Contract with the new participated countries. In addition to these documentaries, there is also: preferential trade contract signed in 1991, Quetta Action Plan, İstanbul Treaty dated 1993 -that showed the short, middle and long-term targets of ECO- and finaly İzmir Contract was resigned and reformed in 1996. There is ECO Trade and Development Bank, ECO Reassurance Co., Eco Navigation Co., Airway Co. ECO suggests that a corporation on the basic transportation plan.The economical structure of seven members of ECO is too weak and they have old technologies.The economic relation of Turkey between ECO members and Turk-Republics is not to little.The %54 export of Turkey in 1999 was realised into European Countries.The volume of export to ECO Countries was only %3.3 in the same year. But, day after day the volume is increasing.The economical problems in front of ECO's development are:a)The hyper -inflation couldn't get down and growing iner-outer dept prevents the development of economy in Turkey,b)The economical problems in Turk-Republics, not enough free marketting system and the problems on banking, finance, polarisation, underdeveloped technologies in these countries.Political problems are:a)The influence of Russia Federation and Independent Countries Union on Turk-Republics,b)The problem between Azerbaijan and Armenia,c)The behavior of Iran,d)The war in Afghanistan.The reasons of insufficient trade between Turkey and Turk Republics:a)The economy of Turk-Republics depends on Russia Federation,b)Because of the far distance, difficulties on transfortation and extra charge,c)Reginal alliaances limit the movement aria of Middle-Asia and ECO countries ECO should review and rewrite İzmir Contract according to recent development on economy and politics. It should have been realistic and applyable. In this formation these things should be taken into considiration; The relationship of Turkey between UE, BSEC-Black Sea Economic Cooperation Countries-and Uruguay Final Document Engagement.The Credits of Turkish Exim-Bank should increase,private sector should be encouranged, free zones should be widespread, product presentation centers should open, privatization should be fast,culturalrelations and common projects should be developed finaly the efficient running of ECO should be provided. In the region, Turkey and Iran are in a race.There is no a miracle way to solve problems in the hands of Iran and Turkey on their owns. In the region, if the difficulties are shared, the solutions will be easy.Otherwise this race cause loss to the countries in the region. It is a necessary to make some changes on the structure of ECO, because it hasn't showed an affect for forty years. First of all on İzmir Contract then these changes should be done on substructure, transportation-communication and other subjects should put on a process.The members of ECO should do their task. There is expectation for the success of ECO. If an integration has no enough substructure, It won't be succesful