Kadı sicillerine göre xıx. asrın ikinci yarısında Urfa’da sosyal hayat

ÖZETUrfa’nın XIX. yüzyıl ikinci yarısındaki sosyal hayatını kadı sicillerine göre işleyen tez, giriş ve beş ana bölümden oluşmaktadır. Çalışmada öncelikle şehrin kadı sicillerine ve incelenen dönemdeki siyasî, mülkî ve idarî yapısına değinilmiştir. İnsanların etnik ve dinî mensubiyetleri ile nüfus ve yerleşimleri belirlenmiştir. Umumiyetle iyi ilişkilere sahip olan Müslüman ve gayrimüslim unsurların, birçok mahallede birlikte yaşadıkları tespit edilmiştir. Müslümanlar evlilik, boşanma ve mirasta şer‘î hukuka riâyet etmiş; gayrimüslimler ise, kendilerine tanınan hoşgörü gereği sosyal hayatlarını dinlerine göre tanzim etmişlerdir. Ancak bu serbestliğe rağmen karşılaştıkları çoğu meseleleri kendi istekleriyle kadı mahkemesine getirerek şer‘î hükmü talep etmişlerdir. Çalışmada toplum hayatının önemli unsurlarından insanlar arası ilişkiler, eğlence şekilleri, çeşitli zümreler, sağlık hizmetleri, asayiş olayları ve kimsesizlerin korunmasına yönelik sosyal tedbirler üzerinde durulmuştur. Alınan sosyal tedbirler sayesinde yardıma muhtaç kimselere ait hakların korunduğu anlaşılmıştır. Müslümanlara ve gayrimüslimlere ait eğitim kurumları ile dinî mekânlar hakkında bilgi verilmiştir. İhtida ederek Müslüman olan bazı Yezidî ve Hıristiyanlar’ın sosyal hayatları incelenmiş, din değiştirmede insanların rızalarıyla hareket ettiği ve herhangi bir baskının olmadığı ortaya konulmuştur. Vakıf kültürünün canlı bir şekilde yaşatıldığı şehirde sosyal hayatın birçok alanında hizmet veren vakıflar tespit edilmiştir. Ayrıca ekonomik hayatın tarım ve hayvancılığa dayandığı bu dönemde şehrin ticarî durumuna, ticaret merkezlerine ve tarım ile hayvancılık faaliyetlerine yer verilmiştir.ABSTRACT The dissertation which analyzed the social life of Urfa in the second half of XIX. century according to muslim judge registers is made up of thesis, introduction and five main chapters. In this study, we firstly focused on the city’s kadi sicilis, the political, civilian and administrative structure in that period. The ethnical and ecclesiastical allegiance of the people with population and location were determined. It was found out that Muslim and Non-muslim populations were usually in good terms and lived together in many quarters. Muslims complied with ecclesiastic law for divorcement, heritage and marriage; Non-muslims regulated their social life in reference to their religion with the help of the accorded toleration. But, despite this liberty; they went to religious court willingly and demanded ecclesastic law in order to solve the problems they faced in their social lives. In the study, important aspects of social life like human relations, kinds of entertainnig, various communities, health services, public security and social precautions regarding the protection of the homeless are emphasized. Thanks to those social precautions it is seen that needy-indigent people’s rights were protected. Information related to educational institution and religious location that belonged to the Muslims and Non-muslims has been provided. The social life of some Christians and Yezidis who converted to Islam has been examined and it has been found out that in converting to Islam they acted according to their own will and there has been no kind of oppression. Many charitable foundations that serve in many aspects of social life have been determined in the city where the tradition of charitable organizations is actively alive. Also in this period in which economic life is based on agriculture and animal breeding, the city’s state of business, business centers, agriculture and animal breeding are stated