İslam hukukunda kabz öncesi satışın hükmü

Araştırmamız boyunca verilen bilgilerle birlikte fazlaca değerlendirmeye gidilmemiştir. Malumatlar kaynaklardan olabildiğince yorumsuz aktarılmaya çalışılmıştır.Bütün İslamî bilim dallarında olduğu gibi temel başvuru kaynağımız Kur'anı Kerim ve Hz. Peygamber (SAV)'in hadisleri olmuştur. Kur'anda konunun teknik boyutuyla ilgili fazlaca bilgiye rastlanılmamıştır. Konuyla ilgili hadislerde "kabz" kavramı yer aldığından bu kavram fıkıh kaynaklarında ayrıntılı olarak incelenmiştir. Peygamberimizin yasağı fukaha tarafından farklı yorumlara tabi tutulmuştur. Buradaki yasak genelde malın mevcut olmamasıyla ilgili değil tesliminin imkansız oluşuyla yorumlanmıştır. Yasağın kapsamı hususundaki ihtilafların temelinde konuya delil teşkil eden hadislerin lafızlarının delaleti yatmaktadır.Fukahadan bazıları söz konusu yasağın kapsamını çok genişletmiş bazıları ise daraltarak bir aşamada yasakla ilgili hadisler görmezden gelinmiştir. Buna rağmen fukahanın çoğunluğu konuya ışık tutan hadisleri ilmi ölçülerine göre değerlendirerek yasak konusunda daha mutedil bir tavır sergilemişlerdir. Tartışmanın asıl yoğunlaştığı alan satım konusu malda (mebî) teslim alınmadan tasarrufta bulunup bulunulmayacağıdır. Hanefî fukahasından Ebu Hanîfe ve Ebu Yusuf yasağın menkul mallara ve gayri menkul olup konum olarak menkul değerlendirilen mallara hasretmiştir. İmamı Muhammed ve Şâfiîler lafzî bir yorumla yasağın bütün mallara şamil olduğunu belirtmişlerdir. Çünkü söz konusu hadisler umum anlam ifade etmekte olup ayrım yapmamaktadır. Malikîler bu noktada örfün esas alınması gereğini vurgulamışlardır. Hanbelîler bazı yerde Malikî bazı yerde Şâfiîlerin görüşünü benimsemişlerdir.Kabz öncesi satışta karşı edim olan semende teslim alınmadan tasarrufta bulunulabilir. Çünkü semenin belirlenme özelliği olmadığından "deyn borcu" kapsamında değerlendirilir. Kural olarak da deyn borçlarında teslim öncesi tasarruf caizdir.Hisse senetlerinin de bugünkü uygulamayla teslim alınmadan satışının caiz olabileceği anlaşılmaktadır. Hisse senetlerinin temsil ettiği kuruma göre alım satımının cevazı değişmektedir. Mülkiyetin intikali sonrası teslim öncesi mebîde meydana gelebilecek hasara mebîe fiilen yakın olana tarafın katlanması gereği benimsenmiştir