2000’lerden itibaren Çin’in yükselişinin Orta Asya’daki etkilerine realist ve liberal bir yaklaşım: Türkmenistan ve Kazakistan örnekleri

ÖZETÇin’in 2000’li yıllardan itibaren hızlı bir şekilde yükselişi, dünya düzenini ciddi olarak etkilemiş ve dengeleri değiştirmeye başlamıştır. Çin’in ekonomik olarak kalkınması, askeri olarak da güçlenmesine yol açmıştır. Daha da önemlisi Çin GSYH’sı küresel ekonomik durgunluğa rağmen hala yıllık ortalama 6-7%’lerde büyümeye devam ediyor ve edecek olmasıdır. Çin ekonomisinin büyümesinin doğal sonucu olarak Çin’in, Rusya da dahil olmak üzere tüm çevre ülkelerine ciddi etkileri olmuştur ve olmaya devam edecektir. Bu etki 1991’de bağımsızlıklarını kazanan, Orta Asya devletlerinde de askeri, savunma, siyasi, ekonomi, enerji ve kültürel alanlarda mevcuttur.Çin’in büyüyen dev ekonomisinin enerji ihtiyacından dolayı Çin dış politikası için öncelik, enerji kaynağı ülkelerin sayısını çeşitlendirmek ve enerji güvenliğini sağlamaktır. Çin’in iç güvenliğinin önceliği ise Uygur ayrılıkçılık sorununu çözmek ve radikal İslamcı terör ile mücadele etmek ve toprak bütünlüğünü korumaktır. Tüm bu nedenler Çin’i Orta Asya’ya itmektedir. Çin’in hedefi Orta Asya devletleri ile XXI. yüzyılın yeni tehditlerine karşı birlikte işbirliği yaparak hem hassas olan Batı sınırlarında istikrarı sağlamak hem enerji ihtiyacını güvenliliğini sağlamaktır. Orta Asya devletleri arasında farklı sebeplerden dolayı Çin için en önemli iki ülke Kazakistan ve Türkmenistan’dır. Günümüzde Çin, bölgedeki geleneksel Rusya hegemonyasına rağmen bu iki ülkenin ekonomik anlamda en önemli ortağı, güvenlik anlamında ise önemli ortaklarından biri haline gelmiştir.Uluslararası ilişkilerin en eski ve kapsamlı teorileri olan Realizm ve Liberalizm sayesinde Çin’in Orta Asya’da artan etkisini daha da kolay anlayabilmekteyiz. Bu iki teorinin temel kavramları, savları ve teorik çerçevesi sayesinde Çin’in Orta Asya’da neden etkili olduğunu, gelecekte bölgede güçler dengesinin nasıl şekilleneceğini, Çin’in etkisinin nasıl olacağını ve bölgedeki farklı aktörlerin davranışlarını daha kolay analiz ve tahmin edebilmekteyiz.ABSTRACTChina’s rapid economic growth since 2000s affected the World system and started to change it. Economic growth of China led to military growth as well. More importantly, despite the economic slowdown in World economy, China’s economy is still growing and will continue to grow about 6-7% in yearly basis. As a natural consequence of it economic growth, China started to influence all neighboring countries, including Russia. This influence presences in military, politics, economy, energy and cultural fields of newly independent Central Asian countries, which gained their independence in 1991.China’s growing economy needs to be fueled more and more, thus it has to secure its energy routes and diversify them. It became a top priority for China’s foreign policy as well. To solve Uyghur separatism question and fight radical Islamic terrorism and keep the territorial integrity are the top priorities for China’s internal security. Because all of these reasons China had to be influential in Central Asia. To face new threads of XXI. century China and Central Asian Republics cooperating on common base based on mutual gain. As a consequence of this China wants secure Western borders and guarantee its energy security. Because of different reasons Kazakhstan and Turkmenistan are the most important countries for China in Central Asia. Despite traditional Russian hegemony in the region, China became most important partner in terms of economy and one of the most important partner in terms of security for both countries.With help of the most old and comprehensive theories of International Relations, Realism and Liberalism we can better understand and interpret China’s rising influence in Central Asian republics. With basic assumptions, notions and theoretical framework we can understand and analyze why China is so influential in these republics, how will be balance of power in future in the region. Also we can presume how will be China’s influence and how will act different actors in future