Enflasyon muhasebesinin Türk vergi mevzuatı ile SPK ve UMS 29 açısından değerlendirilmesi ve SPK standardına uygun bir uygulama

ÖZETTürkiye ekonomisinin 1970'li yıllardan bugüne yoğun olarak yaşamakta olduğu yüksek enflasyon, gerek ticari işletmeler, gerek yöneticiler, gerekse toplumsal açıdan olumsuz sonuçlara neden olmuştur.Bu durum Türkiye ekonomisini olumsuz yönde etkilemenin yanısıra ticari işletmelerin mali yapılarının da bozulmasına sebebiyet vermiştir.Maliye Bakanlığı, enflasyon ile işletmelerin mali yapısının bozulması ve fiktif kârlar üzerinden vergi ödenmesi hususunu düzenlemek amacıyla işletmeleri enflasyona karşı koruyan birtakım düzenlemeler yapmıştır. Bu düzenlemeler, sürekli yüksek oranda seyreden enflasyonun işletmelerin mali yapılarında oluşturduğu hasarı, kısmen önlemiş ancak tamamıyla ortadan kaldıramamıştır.Yüksek enflasyonun mevcut bulunduğu ülkelerde faaliyet gösteren işletmelerin mevcut mevzuata göre belirli faaliyet dönemleri itibariyle hazırladıkları mali tablolar, söz konusu dönemlerin gerçek neticelerini göstermekte yetersiz kalmakta olup enflasyonun etkisi mali tabloları olumsuz yönde etkilemektedir. Düzenlenen gelir tablolarında işletmelerin gerçek dönem kârı, bilançolarında da varlıklar ve borçlar gerçek değerleri ile gösterilememektedir. Bu durumun en önemli sebebi muhasebe uygulamalarına yön veren mevzuatın "Maliyet Esası" kavramını dikkate almasıdır. Bu çalışmanın içeriğini aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz.Birinci bölümde, enflasyon kavramı ve enflasyonun ekonomi üzerindeki etkileri açıklanmaya çalışılmıştır. İkinci bölümde, enflasyonun işletme faaliyetlerine etkisi ile işletmelerin mali tablolarına ve işletme sonuçlarına etkisi üzerinde durulmuştur.Üçüncü bölümde, Enflasyon muhasebesi tekniği üzerinde durulmuş, değerleme ilkeleri ile sermayenin korunmasına ilişkin ilkeler anlatılmıştır.Dördüncü bölümde, fiyat hareketlerine karşı önerilen yöntemlerden genel ekspertiz ve altın esası üzerinde durulmuş, enflasyon muhasebesi modellerinden genel fiyatlar düzeyi muhasebesi , ikame maliyeti muhasebesi ve karma muhasebeden bahsedilmiştir.Beşinci bölümde, Türk vergi sisteminde enflasyonun etkisini gidermeye yönelik uygulamalar tek tek ele alınarak incelenmiş ve enflasyon düzeltmesi kanun tasarısı hakkında özet bilgi verilmiştir.Altıncı bölümde, Enflasyon Muhasebesi konusunda Sermaye Piyasası Mevzuatında yer alan hususlar anlatılmıştır.Yedinci bölümde, Enflasyon Muhasebesi uygulaması için UMS 29'da yer alan düzenlemeler aşamalar halinde anlatılmıştır.Sekizinci bölümde, ertelenmiş vergi uygulaması üzerinde durulmuştur.Dokuzuncu bölümde, SPK XI/20 nolu tebliğ ile UMS 29'un karşılaştırılması tablo şeklinde aktarılmıştır.Onuncu bölümde, Enflasyon Muhasebesine ilişkin Türkiye'deki diğer uygulamalardan bahsedilmiştir. Onbirinci bölümde, Sermaye Piyasası Mevzuatına uygun bir örnek uygulama yapılmıştır.Onikinci bölümde, bu çalışmanın sonuçları belirtilmiştir.Onüçüncü bölümde, bu çalışmanın eklerine yer verilmiş olup son bölümde de yararlanılan kaynaklara yer verilmiştir.Enflasyon muhasebesi, Sermaye Piyasası Mevzuatı dışında;·Mali mevzuat (Vergi Usul Kanunu, Kurumlar Vergisi Kanunu ve Gelir Vergisi Kanunu ),·Türk Ticaret Kanunu,·Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri,yukarıda belirtilen üç temel düzenleme içerisinde sistematik olarak yer almamaktadır. Bu nedenle her işletme mali tablolarını enflasyona göre düzeltirken bu çalışmalar yönetim muhasebesi içerisinde ayrıca yapılacak çalışmalar ile gerçekleştirilmektedir. Ancak, günümüzde gerek ekonomideki gelişmeler, gerek Avrupa Birliği'ne giriş sürecinde yaşanan değişimler ve gerekse uluslararası rekabet ile yurtdışı firmalarla yapılacak işbirliği çalışmaları bu değişimi zorunlu hale getirmektedir.Enflasyona göre düzenlenecek mali tablolar hem firmaların gerçek durumlarını görmelerini, hem de elde etmedikleri kazançlar üzerinden vergi ödemelerini önleyeceği gibi, hazırlayacakları mali tabloların uluslararası platformda kolayca karşılaştırılabilir ve yorumlanabilir olması nedeniyle firmaların daha hızlı karar verebilme ve rekabete girebilme düşüncelerini olumlu yönde etkileyecektir.SummaryHigh inflation experienced by Turkish Economy has plagued business enterprises, administrators, and society since 1970s. Beside its negative effects on Turkish Economy, the above mentioned situation seriously damaged financial dispositions of the business enterprises.Ministry of Finance has put some regulations into practice aiming to improve the financial situations of the business enterprises and to prevent tax payments which are paid as a result of fictitious profits. These regulations, although have lessen the losses due to the chronically high inflation, couldn't succeeded as a whole. During a period of significant inflation, financial statements prepared in terms of historical costs do not reflect fully the economic resources, or the real dispositions of a business enterprises. That is, inflation decreases the ability of financial statements in reflecting the real results of those enterprises in periods of significant inflation. Real current profit in the income statements, and assets and liabilities in the balance sheets can not be shown in their real values. The most important reason for this situation is the principle of "historical cost" dictated by the current accounting regulations.The content of this study can be summarized as follows:In the first part, concept of inflation and its effects on the economy are tried to be explained.Effects of inflation on activities, financial tables, and administrative consequences are emphasized in the second part.In the third part, the technique of inflationary accounting is focused and revaluation principles and principles for preservation of capital are explained.In the fourth part, general expertise and gold principle, two methods recommended for price movements, are focused; accounting of general price level, accounting of substitution cost, and mixed accounting, three methods among inflationary accounting methods, are mentioned.In the fifth part, applications which are aimed at decreasing the negative affects of high inflation on Turkish Tax System are dealt with one by one, and a summarized information is given about the draft of law for correction of inflation.In the sixth part, subjects related with Inflationary Accounting from the regulations of Capital Market Board are explained.In the seventh part, for the application of Inflationary Accounting, arrangements form IAS 29 are explained stage by stage.In the eight part, application of deferred tax is focused.The ninth part includes a brief comparision of CMB (Capital Market Board) communiqué number XI/20 and IAS (International Accounting Standards) 29 using a table.In the tenth part, other applications of Inflationary Accounting which are used in Turkey are mentioned. The eleventh part includes a sample application which is in accordance with the Regulations of Capital Market Board.Results of this study are stated in the twelfth part.Appendices of this study are placed in the thirteenth part and the last part includes the bibliography.Except from the CMB Regulations, Inflationary accounting is not included systematically by the following three basic arrangements: ·Financial Regulations ( Taxation Procedures Law, Corporate Tax Law, Income Tax Law),·Turkish Trade Law,·General Communiqués for Applications of Accounting System Because of this deficiency, each enterprise is obliged to spend extra time and effort under the subject of managerial accounting to arrange their financial statements according to inflation. However, together with today's economical developments and changes experienced during the joining process to European Union, international competition and strategic cooperations with international organizations makes the necessary changes inevitable.As they are more convenient for making comparisons and interpretations in the international platform, financial tables which are prepared taking the effects of inflation into account not only helps the managers to see the real situation of their firms, but also prevent them from paying taxes on profits that are not gained, increase the efficiency in decision process by decreasing the time spent to react to changes, and make them more competitive