19. Yüzyıl Osmanlı Devleti’nde ilmî cemiyetlerin din eğitimi –öğretimi çalışmaları

ÖZETGerileme dönemine girilmesiyle birlikte Osmanlı’nın içinde bulunduğu menfi şartlar pek çok hususta olduğu gibi eğitim ve öğretim sahasını da olumsuz yönde etkilemiştir. Özellikle zaman içerisinde kuvvetli bir yapısı olan medreselerin Osmanlı’nın yıkılma süreci içerisinde uğradığı ihmalkârlık ve kendini yenileyemeyişi verimliliğini azaltmıştır. Yapılan bazı yetersiz ıslah çalışmaları da tayin edilen idarecilerin birbirlerinden farklı uygulamalarıyla beklenileni verememiş ve neticede bu kurumların düzeni ve sistemi bozulmuştur.Bu hal II. Meşrutiyet dönemine kadar devam ederken, kurulan yeni hükümet medreselerin problemlerinin çözülmesi konusunda ciddi niyetler taşımıştır. Ayrıca bu örgün eğitim kurumlarının iyileştirilmesinde ve eski gücüne kavuşturulmasında, o dönem içerisinde kurulan vakıf ve ilmi cemiyetlerin de gayreti olmuştur.1908 yılı II. Meşrutiyet dönemi Osmanlı Devleti’nde, münevver kesim arasında bir takım fikir akımları doğmuştur. Bu fikir akımlarının Osmanlıcılık, Türkçülük, Batıcılık ve İslamcılık olduğu söylenebilir. Bu akımların taşıdıkları ortak gaye, çağdaş medeniyet karşısında ülke meselelerine yönelme olmuştur. Bu ortak yöneliş içerisinde bahsettiğimiz akımların mensupları, gerileme ve yıkılma sürecine girmiş, büyük sarsıntılar geçiren devleti yıkılmaktan kurtarmak için çaba sarf etmişler, kurtuluşun kendi yollarında olduğunu iddia ederek faaliyetlerini vakıf ve cemiyetler aracılığıyla da etkinleştirmeye yönelik girişimlerde bulunmuşlardır.Cemiyetlerin faaliyetlerini özellikle ilmi ve terbiyevi amaçlar doğrultusunda değerlendirirsek, bu cemiyetler halkı aydınlatmak ve maarifi yaygınlaştırmak için çalışmışlar, çağın gerektirdiği yeniliklere belli esaslar çerçevesinde açık olmuşlar ve bu yönde neşriyatta da bulunmuşlardır. Bu cemiyetlerin bir diğer özelliği de imi araştırmalara önem verilmesi, ulema sınıfının korunması ve ilim adamlarından müteşekkil olması yönünde Batı tarzı akademik yapı sergilenmesidir. Zira Batıda da ilim adamlarının gayri resmi olarak bir araya gelmeleri neticesinde sahip oldukları gelenek ve usullerle resmileşen ilmi cemiyetler söz konusudur.2003, 215 sayfa ANAHTAR KELİMELER: Cemiyetler, II.Meşrutiyet, Encümen-i Daniş, Beşiktaş Cemiyeti, Din Eğitimi,.ABSTRACTJust as in other areas of life, education and teaching were negatively affected when the Ottoman Empire entered into its period of decline. This was especially true in the case of madrasahs, at one time strong structures, but which in the process of the collapse of the Empire suffered from neglect, much-reduced efficiency and an inability to reproduce/reform. Various attempts by successive administrators failed to produce the desired results and the institutions’ organization and system became corrupted. This situation continued until the Second Constitutional Monarchy, at which time the newly-established government decided to take steps towards solving the problems of the madrasahs. This period also saw the establishment of various foundations and scientific societies who worked to improve and restore these deeply-rooted institutions to their former strength.The Second Constitutional Monarchy established in 1908 saw the emergence of a number of currents of thought among the intelligentsia; Ottomanism, Pan-Turkism, Modernization and Islamism among them. While based on contrasting values and methods, all these movements shared a common aim: arriving at solutions to national problems in the face of contemporary civilization. Through the activities of the foundations and associations they established, members of the various movements tried to exert influence on national matters. If we examine the scientific and educational activities of these societies, we see that as they worked to enlighten the general population and spread education, they were open to the innovative ideas of the age, albeit within a specific framework of principles and values. This may be seen in the literature published by them during the period. Harking back to the original informal nature of the assemblies of men of science in the West, and how these assemblies came to be formally and legally recognized, other features of these societies were the importance they placed on scientific research, their desire to protect and preserve the knowledge of the ulema class, and their expectation that academics would adopt a Western-style academic structure. 2003, 215 pagesKeywords: various foundations and scientific societies, The Second Constitutional Monarchy, Encümen-i Daniş, Beşiktaş Cemiyeti, Religious Educatio