Uluslararası andlaşmaların anayasaya uygunluk denetimi

1982 Anayasasının 90/5. maddesi uyarınca usulüne göre yürürlüğe giren uluslararası andlaşmalar aleyhine anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz. Bu kategorik yasağın, anayasanın üstünlüğüne ve hukuk devletine zarar vereceğine kuşku bulunmamaktadır. Öte yandan, uluslararası andlaşmaların anayasaya uygunluk denetimi, başta Avrupa Konseyi ülkeleri olmak üzere, başlıca demokrasilerde icra edilmekte olan bir denetim usulüdür. Bu denetimin tüm yönleriyle anlaşılması için başta Fransa olmak üzere diğer Avrupa ülkeleri, Amerika Birleşik Devleti ile belirli Latin Amerika ülkelerindeki denetim modelleri analiz edilmiştir. Andlaşma denetiminin tüm yönleriyle ortaya konulabilmesi için denetim modelleri a priori, a posteriori, doğrudan ya da dolaylı denetim gibi sınıflandırmalar ışığında incelenmiş ve anayasaya uygunluk denetimi kararlarının etkisi ortaya konulmuştur. Tezin esas konusunu anayasa mahkemesi kararları oluşturmakla birlikte, durum gerektirdiğinde idari yargı alanına da girilmiştir. Avrupa Birliği entegrasyonu esnasında, Topluluk normları ile karşı karşıya gelen anayasa yargıçlarının uluslararası andlaşma denetiminde oluşturdukları teoriler ise anayasanın üstünlüğünün sağlanması açısından önemli bir yer teşkil etmektedir. Karşılaştırmalı hukuka ait bu bilgilerin ardından Anayasanın 90/5. maddesinde öngörülen denetim yasağının kapsamı araştırılmış, bu yasağa rağmen anayasa mahkemesinin uluslararası andlaşmaları denetleme yetkisinin olup olmadığı cevaplandırılmaya çalışılmıştır. Ulaşılan sonuca göre Anayasa Mahkemesi yürürlüğe girmemiş uluslararası andlaşmaları, uygun bulma kanunu üzerinden denetlemeye yetkilidir. Ek olarak Mahkeme diğer araçlarla da bu denetimi yapmaya yetkilidir.--------------------According to article 90/5 of the 1982 Constitution, no appeal to the Constitutional Court can be made with regard to treaties duly put into effect on the ground that they are unconstitutional. There is no doubt, on the other hand, that this categorical ban would harm the supremacy of constitution and the rule of law. The constitutional control of international treaties, however, is an ordinary procedure that is being carried out in major democracies, primarily in Council of Europe countries. In order to understand all aspects of this review, especialy French model and the other models those carried out in other European countries, the United States and in certain Latin American countries, were analyzed in detail. In order to reveal all aspects of treaty control, audit models were examined in the light of classifications such as a priori, a posteriori, direct or indirect review and the effect of constitutional compliance decisions is revealed. Although the constitutional court decisions constitute the main subject of the thesis, it is also entered into the administrative jurisdiction when required. In this context, during the European Union integration, the theories formed by the constitutional judges who faced Community norms under the international treaty control, constitute an important place in terms of ensuring the supremacy of the constitution. Following this information on comparative law, the scope of the prohibition of control envisaged in the article 90/5 of Turkish Constitution has been analiyzed and despite this prohibition it is tried to answer whether the constitutional court has the power to control international treaties. According to the conclusion reached, the Constitutional Court is authorized to control the international treaties, which is not came into force, through the law which authorises their ratification. Besides Turkish Constitutional can use other means to realise this control