Çokkültürlü toplumlarda vatandaşlık eğitimine yönelik öğretmen ve öğrenci düşüncelerinin incelenmesi

Çokkültürlü Toplumlarda Vatandaşlık Eğitimine Yönelik Öğretmen Ve Öğrenci Düşüncelerinin İncelenmesiÖzet:20. yüzyılın sonu ile 21. yüzyılın ilk çeyreğinin kültürel anlamda iki önemli gelişmeye sahne olduğunu görebilmekteyiz. Bunlardan ilkini küreselleşmenin etkisiyle neredeyse bütün toplulukların tek bir kültürel değerler örüntüsüne benzemeye başladığı ‘küreselleşme’ olgusu; ikincisini ise yer yer ilk olgunun tamamlayıcısı yer yer zıddı bir kültürel anlayış sergileyen ve adını çokkültürlülük adını verdiğimiz olgu oluşturmuştur. Çokkültürlülük olgusu aslında insanlığın ilk dönemlerinden beri var olmasına rağmen sosyo-politik anlamda varlık göstermesi modernleşme ile ortaya çıkmıştır. Özellikle modernleşmenin ortaya çıkardığı ulus-devlet sistemleri tek tip insan-tek kültür oluşturma politikaları zaman içerisinde ‘öteki’ kültürlerin asimilasyonuna veya eritilmesi politikalarını beraberinde getirmiştir. Fakat son 50 yıllık süreç içerisinde bu tip politikalar tartışılmış ve bunun sonucunda yapılan eleştiriler egemen güçler tarafından dikkate alınmaya başlanmıştır. Yönetimler böylelikle çokkültürlü yapıyı koruma adına ulus-devlet yapısına uygun olarak sosyal, kültürel ve ekonomik olmak üzere birçok alanda düzenlemelere girişmişlerdir. Özellikle demokrasi ve insan haklarını savunan, ekonomik olarak refah seviyesi yüksek ülkeler çokkültürlü politikalarda belli bir başarı sağlamışlardır. AB’ye üye olma yolunda demokrasi ve insan hakları alanında ilerleme sağlayan Türkiye’nin ise bu anlamda son yıllarda önemli gelişmelere imza attığı söylenebilir. Bu gelişmelerin bir kısmının da eğitim alanında yapıldığı görülmekle birlikte çokkültürlü toplumların olduğu eğitim ortamları için bunun yeterli olup olmadığı tartışmalıdır. Hala tek kültür politikalarının ağırlıklı olduğu eğitim programlarımızdan vatandaşlık eğitiminin farklı dil, din ve etnik unsurlardan oluşan yörelerde çokkültürlü vatandaşlık yetiştirme anlamında öğrenci, öğretmen, müfredat ve ders kitapları ile eğitim ortamı açısından etkililiği, yeterliliği ve rolü öğretmen ve öğrenci görüşleri çerçevesinde değerlendirilmiştir.Bu araştırmanın amacı farklı kültürel gruplardan oluşan sınıflarda öğrencilerin çokkültürlü vatandaşlık algıları ve farkındalıklarını ölçmek; çokkültürlü sınıf ortamlarında vatandaşlık eğitiminin etkililiği, yeterliliği, zorlukları ve bir arada yaşamın kaynakları gibi birçok boyutunu öğrenmek amacıyla öğretmen görüşlerini tespit etmektir. Bundan dolayı araştırmada, varolan durumu olduğu gibi betimleyen tarama modeli tercih edilmiştir. Araştırmanın evreni Mardin olarak seçilmiş olup; örneklemini ise 2012-2013 yılında Mardin merkez ve ilçesinde görev yapan 32 Sosyal Bilgiler Öğretmeni ile yine buralarda öğrenim gören 818 ilköğretim ikinci kademe 8. sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Öğrencilerin çokkültürlü vatandaşlık algı ve farkındalıklarını ölçmek için geliştirilen ve kişisel bilgilerin yanı sıra 41 maddeden oluşan algı ve farkındalık ölçeği uygulanmıştır. Öğretmenlerin görüşlerini tespit etmek için de geliştirilen yarı yapılandırılmış veri formu uygulanmıştır. Öğrencilere uygulanan 41 maddelik ölçeğin faktör analizleri sonucunda 13 madde işler olmadığından atılmıştır. Geri kalan 28 madde algı ve farkındalık olmak üzere iki boyutta incelenmiştir. Ölçeğin bütün olarak güvenirlik analizi; Cronbach Alpha güvenirlik kat sayısı 0.78, Spearman-Brown korelasyon katsayısı 0.72 ve Guttman split-half değeri ise, 0.75 olarak bulunmuştur. Elde edilen bu sonuca göre ölçeğin güvenilir bir ölçek olduğu tespit edilmiştir. Daha sonra 818 öğrenciye uygulanan bu ölçek aracılığıyla elde edilen veriler bilgisayar programında analiz edilerek alt amaçlar doğrultusunda bulgular edilmiştir. Öğretmenlerle yapılan görüşme sonucunda elde edilen veriler transkirpt edilmiş ve araştırmanın alt amaçlarına uygun kategori edilerek belli başlıklar altında analiz edilmiştir. Böylelikle çıkan bulgular 6 tema altında yazılmıştır.Araştırmadan elde edilen bulgular öğrenci ve öğretmen görüşleri olarak iki grupta ele alınmıştır. Öğrenci grubuna göre çıkan sonuca bakıldığında çokkültürlü vatandaşlık algı ve farkındalıklarının yüksek düzeyde olduğu ve bunun daha çok aile geleneklerinden miras kaldığı; başka bir deyişle vatandaşlık eğitimin bu anlamda yetersiz kaldığı görülmüştür. Öğretmen görüşleri incelendiğinde ise farklı kültürlerin bir arada barış ve hoşgörü ikliminde yaşadıkları; vatandaşlık eğitiminin bu anlamda yetersiz kaldığı; bunun sonucunda da eğitim ortamlarında zorluklar yaşadıkları ve bu zorlukları aşmak için de farklı yöntemler kullandıkları ortaya çıkmıştır. Kısacası çokkültürlülük açısından vatandaşlık eğitiminin yetersiz ve etkisinin zayıf olduğu görülmüştür. Buna rağmen buradaki farklılıkların birlikte uyum içinde yaşama formülünü tarihi bir miras olarak sürdürdükleri belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Vatandaşlık Eğitimi, Çokkültürlülük, Algı ve Farkındalık. Towards Citizenship Education in Multicultural Societies Investigation of Teacher and Student ThoughtAbstract:We can see that at the end of the 20th century and in the first quarter of the 21st century there are two important developments in the context of culture. First of them is “globalization” fact that almost all societies became alike in the meaning of cultural patterns because of the globalization and the second one is “multiculturalism” which is the supplementary component of first and sometimes opposite of it. In socio-political terms the concept of multiculturalism exists parallel with modernization although it goes back to the first periods of the humanity. In process of time, especially the nation states which were constituted by the modernization case and their policies towards creating uniform people caused to assimilation and melt of “other” cultures. However, in last 50 years those policies were discussed and dominant powers paid attention to them. In favor of protecting the multicultural structure governments made social, cultural and economic arrangements which were also appropriate with the structure of nation state. Especially the developed countries which defend democracy and human rights achieved a success in multicultural policies. On EU membership route Turkey had a progress in the context of democracy and human rights, and has had good developments during last years. We have seen that some of those developments were in the area of education as well as their sufficiency was disputable in multicultural settings. In this study, the effectiveness, sufficiency and role of citizenship education, curriculum and textbooks were evaluated in the context of educating multicultural citizens in setting where different languages, religions and ethnicities were living together and were examined within the scope of teacher and student views.The aim of this study is to measure the multicultural citizenship perceptions and awareness of students in multicultural classes and to determine the teachers’ views in the context of the effectiveness, sufficiency and difficulty of citizenship education in multicultural classroom settings and to learn different dimension of living together. Due to this reason descriptive model is used to represent existing situation. Mardin was selected as the universe of the study and the sample is consisted of 32 social studies teachers and 818 8th graders from both the center and districts of Mardin in 2012-2013 education year. To measure students’ multicultural citizenship perceptions and their awareness, a perception and awareness scale was used which was constituted of both 41 items and a personal information section. To determine teachers views quasi-structured interview was used. After factor analyses 13 non-working items were removed from the 41 point scale. The rest 28 items were examined in two dimensions which were perception and awareness. The whole reliability of the scale was measured as Cronbach Alpha value was 0.78, Spearman-Brown correlation value was 0.72 and Guttman split-half value was 0.75. According to these results the reliability of the scale was determined. The scale was re-implemented to 818 students and the data were analyzed by computer software and findings were gained in the context of sub-aims. Data which were gained from teacher interviews were transcripted, and they also analyzed within the scope of the categories which were determined according to the sub-aims. Findings were written under 6 themes. Research findings were discussed in two groups as student and teacher views. When we looked at the views of the students it was seen that their multicultural citizenship perceptions and awareness were in high levels and it was passed to them with their family traditions. In other words it was seen that citizenship education failed in this context. According to the teacher views it was seen that different cultures were living together in peace and tolerance but the citizenship education failed in this sense and, they had difficulties because of this and they used different methods to overcome the difficulty. Shortly, it was seen that the citizenship education was insufficient and not effective. However, it was determined that different identities were maintained the formula of living together in harmony as an historical heritage.Keywords: Citizenship Education, Multiculturalism, Perception and Awareness