19. y.y. İstanbulu’nda ticaret yıllıklarına bir örnek : takvim-i ticaret

İstanbul İpek Yolu güzergâhı üzerinde olması ve ticaret limanına sahip olması nedeniyle dünya ticareti içinde yüzyıllar boyunca önemli bir konumda yer almıştır. 1453 yılında İstanbul’un fethi ve İpek Yolu’nun Osmanlıların eline geçmesiyle bu önemli ticaret merkezi Osmanlıların kontrolüne girmiştir. Buharlı makinelerin kullanılmaya başlanması, seri üretime geçilmesi, farklı iletişim ve ulaşım ağlarının ortaya çıkması ve daha birçok teknolojik gelişme bir süre sonra Osmanlı’nın ticaret üstünlüğünü elinden almış ve ülke ekonomik olarak dışa bağımlı bir hale gelmiştir. İmparatorluğun Batı’daki yenilikleri politika olarak uygulamaya başlaması devletin izdüşümü niteliğindeki İstanbul üzerinden rahatlıkla seyredilebilmekteydi. Osmanlı Devleti için, ekonomik, sosyal ve kültürel açıdan önemli bir dönem olan 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren İstanbul’da iktisadi hayat değişmeye başlamıştır. Eski İstanbul bölgesinde (Eminönü, Mahmutpaşa, Beyazıt) bulunan ticari faaliyetler değişen iktisadi hayat neticesinde Galata-Pera ve Beyoğlu bölgesine kaymış, iktisadi çeşitlilik oluşmuş ve ticari canlılık artış göstermeye başlamıştır. Bu canlılığı 1880’li yıllarda İstanbul limanına gelen yabancı tüccarlara bilgi vermek amacıyla hazırlanmaya başlanan ticaret yıllıklarından görebilmekteyiz. Ticaret yıllıklarında, dönemin Osmanlı sınırları içerisindeki vilayetlerin çarşı ve sokaklarındaki tüccar, esnaf ve zanaatkârlar ayrıntılı olarak kaydedilmiştir. Daha sonraki dönemlerde ise Devlet ticaret yıllıklarını kendisi çıkarmaya başlamış ve bu yıllıklar günümüze kadar ulaşmış değerli bilgi kaynakları halini almışlardır. Bu çalışmanın temel kaynağını ise 19. yüzyılın sonunda İstanbul’da A. İrfan Bey’in şahsi gayretleri ile Takvim-i Ticaret adıyla iki sene yayınlanan bir ticaret yıllığı oluşturmaktadır. 19. yüzyılın sonunda İstanbul’un değişen iktisadi hayatı bu yıllıkta verilen ilanlar üzerinden incelenmiştir.--------------------This thesis aims to examine the commercial life of Istanbul at the end of the 19th century through the commercial yearbook Takvim-i Ticaret which was published in Istanbul in 1895 and 1896 with the personal efforts of A. İrfan Bey. From the conquest of the city in 1453 by Ottomans and transition of the control of the Silk Road to the Ottomans, most of the world trade realized through Istanbul because of its position as a bridge between Europe and Asia. Istanbul, the capital city of Ottoman state, played an important role in the world trade. After the introduction of the steam engines, mass production, emergence of different communication and transportation networks and many other technological developments, Ottoman Empire's superiority in trade had started to disappear and Ottoman economy had become more dependant to European economies. Innovations in the West had started to be implemented by the Empire as policies and this could be watched easily through Istanbul as a projection of the state. From the second half of the 19th century economic life began to change in Istanbul and the trade activities in the old district of Istanbul (Eminönü, Mahmutpaşa, Beyazıt) had moved to Galata-Pera and Beyoğlu districts via a dozen of reform movements. Economic diversity had emerged and commercial revival had started to return. We can see this revival from the yearbooks that started to be prepared in order to give information to the foreign merchants who landed in the Port of Istanbul in the 1880s. In these yearbooks, merchants, craftsmans and artisans in the bazaars and streets of the provinces within the Ottoman borders were recorded in detail. In the following years, the state started to publish official yearbooks and these annuals have become valuable sources of information related to the commercial life of the Empire