Ahmet Mithat Efendi’nin Ahmet Metin ve Şirzad romanında istitrad değerlendirmesi

ÖZET Ahmet Midhat Efendi, eğitim ve öğretimi roman sanatının temeli hâline getirmiş bir yazardır. Romanda olay akışını birden keserek, o anda geçen bir durum, bir mesele, bir nesne hakkında bilgi verir, sonra tekrar esas konusuna döner. Ahmet Metin ve Şirzad romanı, Ahmet Midhat Efendi’nin istitradı en fazla kullandığı eserdir. Bu eserdeki istitradlar, 1. Müsbet ve insanî bilimlere dair bilgiler 2. Denizcilik-gemicilik bilgileri 3. Gidilen görülen yerlere, seyyahı bekleyen durumlara dair bilgiler 4. Türk-Osmanlı ve İslâm medeniyetinin değerlerine dair bilgiler. Avrupa medeniyetine dair bilgiler 5. Öğretim-eğitim meselelerine dair bilgiler olarak beş maddede toplanabilir. Ahmet Metin ve Şirzad, yazarın ilk eserini yayınladığı 1870’den bu eseri yayınladığı 1891 tarihine kadar, bilgide ulaştığı son noktayı göstermesi bakımından önemli bir eserdir. Bu metindeki istitradlar, Ahmet Midhat Efendi’nin 1890’larda bir Osmanlı aydınının neler bilmesi gerektiğine dair görüşlerini de açıklamaktadır. ABSTRACT Ahmet Mithat Efendi is a writer who made education and training the basis of the art of novel. Interrupting the course of events in the novel, he transforms to an immediate event, object or issue and starts to talk about them and later on he continues to write through the main flow of the novel. This “istitrad” technique was most videly used in his work Ahmet Metin and Şirzad. The five main types of the art of “istitrad” are: 1. Knowledge on positivitism and humanity, 2. Knowledge on seamanship and shipping, 3. Places reached and seen, 4. Knowledege on values of Turkish- Ottoman and Islamic civilizations. Knowledge on European civilization, 5. Issues related to education and training. Ahmet Metin and Şirzad has been an important work of him in that it reflects the highest point of knowledge Ahmet Mithat Efendi reached from the first work he published in 1870 to the publication of this work in 1891. The art of “istitrad” he used in this work explains what Ottoman intellectuals were to know in 1890s as well