Lise öğrencilerinde zorbalığa tanıklık yaşantısı: kişilerarası ilişki, adil dünya inancı ve empati bağlamında karma bir araştırma

Bu araştırmanın amacı zorbalığa tanıklık eden lise öğrencilerinin hangi davranışları gösterdikleri ve onları bu davranışa götüren süreçleri incelemektir. Bu amaç doğrultusunda çalışmada keşfedici sıralı karma desen kullanılmıştır. Araştırmanın nitel aşamasında gömülü teori deseninden faydalanılmıştır. Araştırmaya katılmak için gönüllü olan 36 kişi ile derinlemesine görüşme yapılmıştır. Veriler gömülü teorinin önerdiği aşamalar takip edilerek açık, eksen ve seçici kodlama ile çözümlenmiştir. Araştırmanın nicel aşamasında ise hem ilişkisel hem de yapısal eşitlik modeli kullanılmıştır. Araştırma grubu 358 erkek ve 239 kız olmak üzere 597 kişiden oluşmaktadır. Araştırmanın nitel bulguları zorbalığa tanıklık yaşantısının karmaşık bir süreç olduğunu göstermiştir. Bu karmaşık süreci açıklayan bir model ileri sürülmüştür. Araştırma sonucunda tanıklık yaşantısı davranışsal ilkeler, duygusal tetikleyiciler, hedeflenen davranış, kolaylaştırıcı ve engelleyicilerle karar verme süreci, yeniden hedeflenen davranış, öz geribildirim ve ders çıkarma çerçevesinde açıklanmıştır. Kişilerin başlangıçta mağdura yardım etme, zorbayı destekleme ve tepkisiz kalma davranışlarının bazı koşullar altında değişebileceği görülmüştür. Tüm bu süreç sonunda yaşananların ise ilerideki davranışlarını etkileyebileceği anlaşılmıştır. Araştırmanın nicel aşamasında zorbaya destek olma davranışına odaklanılmıştır. Çünkü katılımcılar zorbaya destek olma davranışından daha az bahsetmişlerdir. Ayrıca zorbaya destek olma davranışını başkaları üzerinden anlatmışlardır. Araştırma sürecinde katılımcılar tanıdık olma, arkadaşlık, hak adalet talebi, empati gibi kavramlar nitel analizde yoğunluk kazanmıştır. Bu nedenle nicel aşamada bu kavramlar incelenmiştir. Tanıkların zorbalık durumunda davranışlarını incelemek için Öğrenci Zorbalığa Tanıklık Ölçeği Türkçe'ye uyarlanmıştır. Araştırmanın nicel aşamasında zorbaya destek olma davranışı ile bilişsel empati, sınıf iklimi, adil dünya inancı ve kendini ayarlama becerisi ile ilişkili bulunmuştur. Yapısal eşitlik modeli test edildiğinde bilişsel empatinin zorbaya destek olma ve kendini ayarlama becerisi, adil dünya inancı ve sınıf iklimi arasında aracı etkisi olduğu görülmüştür. Böylece yapısal eşitlik modeli testi sonucunda kendini ayarlama becerisinin ve sınıf ikliminin bilişsel empatiyi güçlendirerek zorbaya destek olma davranışını azaltabileceği ve adil dünya inancının bilişsel empatiyi azaltarak zorbaya destek olma davranışının artırabileceği sonucuna ulaşılmıştır. Nicel aşamadan elde edilen bu bulgu nitel aşamadaki konum alış temasını desteklemektedir. Nitel ve nicel aşama bulgu sonuçları birlikte tartışılmıştır.--------------------he purpose of this study is to explore the bystanders' reaction towards bullying incidences and the process leading to their reactions. With this purpose, an exploratory sequential mixed methods design has been conducted in the study. Additionally, grounded theory, one of the qualitative research methods, has been used at the qualitative phase. For the data analysis, the open coding, axial coding and selective coding, which form the data analysis techniques in grounded theory, have been utilized. Both relational survey method and structural equation model were used in the quantitative phase. The research group consisted of 597 participants, 358 of which were males while 239 were females. The qualitative findings of the study show that the experience of witnessing bullying incidences is a complex process. A model explaining this complex process has been suggested. As a result of the study, the Experience of Bullying Incidences Witness is explained in the framework of behavioral principles, emotional triggers, targeted behavior, decision-making process with facilitators and inhibitors, re-targeted behavior, self feedback and learnt lessons from the mistakes of the reaction process. Results have shown that the persons' first behaviors of pro-victim, pro-bullying or unresponsiveness can be changeable under certain circumstances. In a quantitative phase of the research, bullying support behaviour was focused. Because, the participants talked less about bullying support behaviour than any other behaviour types. In addition, most of participants said that they never support bullies, but only other people support bullies. Some concepts such as being acquainted, friendship, demand for justice and empathy were more intensely found in the qualitative phase. For this reason, these concepts have been examined in the quantitative phase. Scope of this study was to adapt Student Bullying Bystander Scale into Turkish on a group of high school students. When structural equality model tested, result showed that there was cognitive empathy had a mediating role among self-monitoring skills, classroom climate and the just world belief. The result of the structural equality model test has showed that self-monitoring skills and classroom climate can reduce bullying supportive behavior by strengthening cognitive empathy, and that the just world belief can increase bullying supportive behavior by reducing cognitive empathy. These findings supported take position theme which is obtain from qualitative data. The qualitative and quantitative phases results are discussed together