İlk dönemde sünnet ve Haber-i Vâhidle ilgili tartışmalar

ÖZETKOÇİNKAĞ, Mansur, İlk Dönemde Sünnet ve Haber-i Vâhidle ilgili Tartışmalar, Yüksek lisans tezi, (Danışman: Prof. Dr. Ahmet YÜCEL), Marmara Üniversitesi, 2011, V+216 sayfa.Tez, bir giriş ve dört bölümden (Birinci bölüm: Sünnet kavramı ve kavramlaşma süreci, ikinci bölüm: Şâfiî öncesinde sünnet ve haber-i vâhid, üçüncü bölüm: İmâm Şâfiî’de sünnet ve haberi vâhid, dördüncü bölüm: Sünnet ve haber-i vâhidle ilgili bazı tartışmalar) oluşmaktadır.Sünnet, İslâm’dan önce de Arap dilinde kullanılan bir kelimeydi. Önceleri daha çok örf adet ve uygulama anlamında kullanılırken İslâm dini sonrasında sünnet kelimesine yeni bir anlam yüklendi, artık sünnet mutlak şekilde kullanılınca ilk akla gelen Hz. Peygamber’in sünneti olacaktı. Sünnetin, Hz. Peygamber’den çok sonra kavramlaştığına, Şâfiî öncesi dönemde sünnetin örf ve yaşayan hayat anlamında kullanıldığına dair iddiaların gerçeği yansıtmadığı sahâbe ve tâbiîn döneminden ve özellikle ehl-i re’y mensubu olan İmâm Muhammed’in eserinden yapılan alıntılarla tespit edilmiştir. Ayrıca bazı araştırmacılar, Şâfiî’nin, sünnet ve hadîsi eşanlamlı kullandığını ve sünneti hadîse indirgediğini iddia etmiştir; fakat eserlerinde böyle bir şey görülmemiştir.Haber-i vâhidin kabulü için Ebû Hanîfe’nin, fıkhu’r-râvî, umûmü’l-belvâ ve arzı şartını öne sürdüğüne dair iddia ise sonraki Hanefî usûlcülerin dile getirdiği şartlar olarak görülmektedir. Yapılan çalışmada Ebû Yusuf’un ve Muhammed’in Mâlik ve Evzâî’nin sünnet kavramını rivâyete dayanmadan muğlak şekilde kullanmasını tenkid etmekte ve onlar, sünnetin amel ile değil, ancak rivâyetle tespit edileceğini belirtmektedirler. Böylece Şâfiî ile çok yakın oldukları görülmekte ve aralarındaki temel fark ise mevkûf hadisin sünnet kavramı altında mütalâa edilip edilmediğidir.Haber-i vâhidin zann ifade ettiğini mezhep imamları başta olmak üzere âlimlerin geneli kabul etmekte, kesin bilgi ifade ettiğini Kerâbisî ve İbn Hazm başta olmak üzere birkaç ilim adamı dile getirmektedir. Haber-i vâhidin alt kısmı olan garîb hadîsin hücciyeti hususunda İmam Muhammed ve Şâfiî’nin delilleri birbiriyle örtüşmekte ve ikisine göre de garîb hadîs hüccet olarak kabul edilmektedir. ABSTRRACTKOÇİNKAĞ, Mansur, Discussions related to sunnah and khabar al wāhid in thee arly period, MA Thesis (Advisor: Prof. Dr. Ahmet YÜCEL), Marmara University, 2011, V+216 page.This thesis consists of an introduction and four sections (Section I: The sunnah notion and the conceptualization process of the sunnah; section II: The sunnah and khabar al wahid before Şâfiî; section III: The sunnah and khabar al wahid notion saccording to İmâm Şâfiî; section IV: Some discussion on the sunnah and khabar al wahid.The word sunnah had also beenused in Arabic language before Islām. The sunnah had been used to represent custom and tradition in thepre-Islamic period, but after Islam it has been attached a new meaning, its primary meaning would become the sunnah of the Prophet. Although some people argue that the sunnah was conceptualized long after the Prophet and it was used to represent custom and the current life before Shāfi‘î, the quotations from the period of the companions and the followers and especially the citations from the studies of Imam Muhammed, belonging to ahl al-ra’y, disprove these arguments. Also, some scholars assert that Shāfi‘î used sunnah and hadîs interchangeably, and aquates the sunnah to hadis; but one cannot find evidence supporting this claim in his works.The conditions of fıkh al-rāvī and not being one of the issues which can be categorized as the umūm al-balwā for the validity of the khabar al wāhid seems to belong to the Hanafī legal theorists of later period not Abū Hanīfa himself. However, thesis shows that Abū Yūsuf and Muhammad criticize Mâlik ve Awzā‘ī for obscure use of the sunnah without the riwâya. Indeed, Abū Yūsuf and Muhammed assert that the only criterion for the validity of the sunnah is the riwâya, not the amal/practice. In this sense, their ideas are very close to Shāfi‘ī, the main difference between them is whether mewkūf traditions could be categorized under the sunnah.The majority of scholars, especially leading scholars of legal schools, accepts that khabar al wāhid imparts dhann/a suspicious source of knowledge, whereas a few scholars including Karābisī and Ibn Hazm assert that it imparts an absolute knowledge. Imam Muhammad and Imam Shāfi‘ī’s arguments for the authority of isolated traditions overlap, and both accept the isolated traditions as authoritative