Urartu ve Assur arasındaki kültürel ilişkiler ve Urartu’nun dönüşümünde Assur etkisi

ÖZET“Urartu ve Assur Arasındaki Kültürel İlişkiler ve Urartu’nun Dönüşümünde Assur Etkisi” başlığı altında ele alınan bu çalışmada MÖ I. bin yılda Yeni Assur İmparatorluğu ve MÖ 9. yüzyılın ikinci yarısından sonra krallık olarak ortaya çıkan Urartular belirli arkeolojik veriler üzerinden değerlendirilmektedir. Bu amaçla çalışma kapsamına alınan kentler, yıllıklar, mezarlar ve steller bölümler halinde incelenerek her iki kültürdeki gelişimi kronolojik bir çerçevede aktarılmaktadır. Temel olgulara dayanan söz konusu bölümler karşılaştırılarak Urartu Krallığı’nın gelişim süreci ve bu dönüşümdeki Assur etkisi anlaşılmaya çalışılmaktadır. I. Bölüm’de çalışmanın amacı, ana hatları ve kültürel ilişkinin coğrafya üzerinden yürütülmüş olabileceği bölgeler değerlendirilmektedir. II. Bölüm’de Urartu ve Assur kentleri ve bu kentleri oluşturan birimler seçilen yerleşimler üzerinden analiz edilmektedir. Urartu’da krallığın güçlenmesiyle beraber kentlerin ortaya çıkışı ve Urartu ölçeğinde bir kent tanımının nasıl yapılacağına odaklanılmaktadır. Özellikle örnek aldığı kültür olarak Assur’la paralellikler kurularak her iki kültürdeki kentleşme anlayışı ve gelişimi takip edilmektedir. III. Bölüm’de Urartu krallarının faaliyetlerini yıllıklar halinde anlatma biçiminin hangi dönemden itibaren başladığı ve yıllık yazma geleneğinin Assur yıllıklarından nasıl uyarlandığı anlatılmaktadır. IV. Bölüm’de Urartu ve Assur başkentlerinde ve sitadel içinde yer alan krali mezarlar değerlendirilmektedir. V. Bölüm’de ise Urartu ve Assur’da stel dikme geleneği ve dönemleri incelenmektedir. Assur İmparatorluğu’nda Orta Assur döneminden itibaren kullanılan stellerin Urartular tarafından, biçim, içerik ve işlevsel açıdan nasıl örnek alındığı ve kullanıldığı tartışılmaktadır. Bu tartışmalar sonucunda Assur İmparatorluğu’nun Urartu Krallığı’nı kültürel anlamda hangi noktalarda etkilediği veya Urartuların Assur’u örnek aldığı alanlar tespit edilmeye çalışılmaktadır. ABSTRACTThis study, entitled "Cultural Relations between Urartu and Assyria and Assyrian Influence on the Transformation of Urartu," evaluates the Neo-Assyrian Empire in the first millennium BC and Urartians that emerged as a kingdom after the second half of the ninth century BC on the basis of archaeological data. With this purpose, cities, annals, graves and stelae within the scope of this study are investigated in separate chapters and the developments in both cultures are presented in a chronological framework. Based on basic phenomena, these chapters are compared to understand the development process of the Kingdom of Urartu and the Assyrian influence on this transformation. In Chapter I, the purpose of the study, its outline, and the regions over which cultural relations may have operated are discussed. In Chapter II, Urartian and Assyrian cities and their units are analyzed on the basis of selected settlements. The focus is on the emergence of cities with the strengthening of the kingdom in Urartu and how to define a city in the Urartian scale. In particular, parallels with Assyria as the model are drawn, and urbanization and its development is followed. In Chapter III, the period in which Urartian kings started recording their activities in the form of annals, and how tradition of annal writing was adopted from Assyrian annals are presented. In Chapter IV, royal tombs in Urartian and Assyrian capitals and within the citadels are discussed. In Chapter V, the tradition of setting up stelae in Urartu and Assyria and its periodization is investigated. How stelae, used in the Assyrian Empire since the Middle Assyrian period, was taken by the Urartians as a model in terms of shape, contents and function and used is discussed. As a result of these discussions, the points on which the Assyrian Empire culturally influenced the Kingdom of Urartu or the areas in which Urartians took Assyria as a model are identified based on archaeological data