Orta Asya'da siyasi modernleşmenin kökenleri: Kazak örneği (1822-1924)

ORTA ASYA'DA SİYASİ MODERNLEŞMENİN KÖKENLERİ: KAZAK ÖRNEĞİ (1822-1924)ÖzetBu çalışmanın konusu Kazak siyasi yapısının modernleşmesi sürecinde etkin olan süreçler, tarihi şahsiyetler, siyasi kurumlar, kanunlar ve düzenlemelerin tarihsel bir bakış açısıyla incelenmesidir. Kazak siyasi yapısının modernleşmesinin kökenleri bu çalışmanın ana konusudur. Özetle, Kazak Hanlığı'nın, Kazakistan Cumhuriyeti haline gelirken neler değiştiğini ve bu değişimlerin hangi güçler eliyle yapıldığı anlatılmaktadır. Siyasi aktörler ve kurumlardaki değişim tez çalışmamın ana izleğini oluşturmaktadır. Geleneksel Kazak siyasi yapısı XIX. yüzyıl başında kurumsal hale gelen Rus müdahaleleri sonucunda daha 'modern' bir biçime evrilmeye başladı. XIX. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkmaya başlayan Kazak aydınları, Kazak gelenek ve adetlerini gözardı eden bu sömürgeci Rus düzenlemelerine alternatif geliştirmekte gecikmedi. Ancak, Rus sömürgeci gücünün 1822, 1867, 1868, 1886 ve 1891 yıllarında gerçekleştirdiği kapsamlı kanunlar geleneksel Kazak siyasi yapısının parçalanarak Rus tarzı bir sistemin egemen olmasının yolunu açtı. Bir diğer deyişle, Kazak siyasi yapısının modernleşmesinin kökeninde öncelikle Rus sömürgeci uygulamaları yatmaktadır. Ancak Rus kanun ve uygulamaları modernleşme sürecinin tek kaynağı değildir. İlk Kazakça süreli yayınlar, Kazakça kitaplar, ilk Kazak siyasi partisi, Kazak kurultayları, ilk Kazak özerk yönetimi gibi uygulamalar Kazak aydınlarının girişimleriyle gerçekleşti. Bu nedenle Kazak aydınlarının düşünce ve faaliyetleri Kazak siyasi modernleşmesinin ana kaynaklarından biridir.Anahtar Kelimeler: Kazaklar, Kazakistan, modernleşme, sömürgecilik, Alaş Hareketi, Kazak aydınları.The Roots of Political Modernization in Central Asia: The Kazakh Case (1822-1924)AbstractThe main subject of this dissertation is studying the processes, historical figures, political institutions and legal reforms which affected the modernization process of Kazakh political structure through a historical point of view. The roots of Kazakh political modernization are the main subject matter of the study. In the dissertation I try to clarify that what had been changed while Kazakh Khanate turned into the Republic of Kazakhstan and who were responsible from that massive transition. The change in political actors and institutions is the essential route to follow for the readers of the dissertation.Because of the Russian interventions at the beginning of the XIXth century, the traditional Kazakh social and political structure were evolved to a 'modern' form. The Russian colonial rule implemented comprehensive legal and political reforms in the years of 1822, 1867, 1868, 1886 and 1891. As a result of these reforms traditional Kazakh social and political structure was destroyed. Instead sedentary and secular Russian way of life was introduced in Kazakh lands. Thus the modernizing effect of Russian colonial rule is the first root of Kazakh political modernization.At the beginning of XXth century there emerged a phenomenon of Kazakh intellectuals in Kazakhstan. The Kazakh intellectuals who were well educated, studied in Russian universities and aware of the modern world tried to introduce an alternative modernization project. According to them Russian style of modernization was not suitable for Kazakh people. They had a secular and nationalist approach to the main problems of Kazakh people. In order to find solutions to those problems they published books and newspapers, established political parties, organized meetings, constituted Kazakh national assembly, declared the first Kazakh autonomy and the first Kazakh national goverment. Thus we can say that the second root of Kazakh political modernization was the thoughts and acts of Kazakh intellectual elite.Keywords: Kazakhs, Kazakhstan, modernization, colonialism, Alash movement, Kazakh intellectuals