Çocukluk çağı olumsuz yaşantılarının ve ciddi ebeveyn hastalıklarının sağlık kaygısı ile ilişkisinde sağlık bilişlerinin, negatif duygu ve somatik duyarlılığın aracı rolünün incelenmesi

Bu araştırmanın amacı beliren yetişkinlik dönemindeki üniversite öğrencilerinin kümülatif çocukluk çağı olumsuz yaşantılarının (ACE) ve ciddi ebeveyn hastalıklarının sağlıkla ilgili irrasyonel düşünceler (Sağlık Bilişleri), somatik duyarlılık (Beden Uyanıklık, Bedensel Duyumları Abartma) sürekli kaygı (STAI) ve negatif duygu aracılığı ile sağlık kaygı düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemektir. Bu doğrultuda araştırma iki aşamalı olarak tasarlanmıştır. Araştırmanın birinci aşamasını ölçek uyarlama çalışmaları oluşturmaktadır. Bu doğrultuda Beden Uyanıklığı ve Sağlık Bilişleri Ölçeği olmak üzere iki ölçek araştırmacı tarafından Türkçe ’ye uyarlanmıştır. Araştırmanın ikinci aşamasında üniversite öğrencilerinin çocukluk çağı travmaları toplam puanı ile sağlık kaygı düzeyleri arasındaki ilişkide çeşitli değişkenlerin aracı rolü incelenmiştir. Bu doğrultuda ilk olarak çocukluk çağı olumsuz yaşantılarının (toplam puanının) beliren yetişkinlikte negatif duygu, sürekli kaygı, somatizasyon ve sağlık kaygısı oluşumundaki rolü araştırılmış, ikinci olarakta ebeveylerin ciddi tıbbi hastalıklarının irrasyonel düşüncelerin oluşumuna etkisi ve ek bir başka değişken olarak somatik duyarlılığın (somatic hypervigilance) da irrasyonel düşünceler üzerindeki arttırıcı etkisi Yapısal Eşitlik Modeli çerçevesinde incelenmiştir. Araştırmanın evrenini Istanbul’daki devlet ve vakıf üniversitelerinde 2018-2019 eğitim-öğretim yılında aktif öğrenim gören toplam 915 öğrenci oluşturmaktadır. Sınıf ve bölümlerin orantılı dağılması için öncelikle tabakalı örnekleme, sonrasında ise kolayda örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada kişisel bilgi formu, ebeveyn tıbbi hastalık bilgi formu, çocukluk çağı olumsuz yaşantılar ölçeği, sağlık bilişleri, negatif ve pozitif duygu, sürekli kaygı, bedensel duyumlarını abartma ve beden uyanıklık ölçekleri kullanılmıştır. Birinci aşamada uyarlanan ölçeklerin güvenirliği sınamak için ise iç tutarlık Cronbach’s alpha katsayısı hesaplanmıştır. Geçerlik ve güvenirlik analizleri için LISREL 8.51 (Jöreskog ve Sörbom, 2001) ve SPSS 22.0 istatistik paket programları kullanılmıştır. Bununla birlikte araştırmanın diğer amaçları doğrultusunda, verilerin analizi için Doğrulayıcı Faktör Analizi, Pearson Momentler Çarpımı Korelasyonu, Yapısal Eşitlik Modeli, Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA), İki Yönlü Varyans Analizi, İlişkisiz Grup t- Testi ve LSD Post-Hoc testi kullanılmıştır. Araştırmada veri toplama araçları ile elde edilen verilerin çözümlenmesi “SPSS 22.0 ve AMOS 20.0” paket programları kullanılarak bilgisayar ortamında gerçekleştirilmiştir. Path (Yol) Analizinde kullanılan değişkenler olan Çocukluk Çağı Olumsuz Yaşantıları, Sağlık Kaygısı, Sağlık Bilişleri, Bedensel Duyumları Abartma (SSAS), Beden Uyanıklığı, Negatif Duygu ve Sürekli Kaygı (STAI) ölçeklerine dair betimleyici istatistikler olan ortalama, standart sapma, madde ortalama, madde ortalama standart sapma ile basıklık ve çarpıklık değerleri tespit edilmiştir. viii Path Analizini test etmeden önce değişkenler arasındaki ilişkilerin doğrusal olması gerektiğiyle ilgili şartların gerçekleşip gerçekleşmediğini tespit etmek amacıyla çalışmanın tüm değişkenleri arasındaki ilişkiler Pearson Korelasyon Analizleri aracılığıyla incelenmiştir. Bu bağlamda araştırma “ilişkisel tarama modeli” kullanılarak yapılandırılmıştır. Araştırma kapsamında yapılan analizler neticesinde test edilen hipotezler doğrulanmış ve anlamlı bulunmuştur. --------------------The objective of this research was to investigate the relationship between the cumulative adverse childhood experiences (ACE) and severe parental illnesses of emerging adult, university students and their health-related irrational thoughts (Health Cognitions), somatic sensitivity (Body Vigilance, Somatosensory Amplification), negative affect (NA), trait anxiety (STAI) and health anxiety levels. Accordingly, the research was designed in two stages. The first stage of the study involves scale adaptation studies. In this respect, two scales, Body Vigilance Scale and Health Cognitions Scale, were adapted to Turkish by the researcher. In the second stage of the study, the mediating role of various variables in the relationship between the total score of childhood traumas and health anxiety levels of university students was examined. In this respect, firstly, the role of adverse childhood experiences (total score) in the formation of health beliefs, negative emotion, trait anxiety, somatization and health anxiety in emerging adulthood was investigated, and secondly, the effect of parents' severe medical illnesses on the formation of irrational thoughts and the increasing effect of somatic hypervigilance on irrational thoughts as an additional variable were examined within the framework of structural equation model. The population of the research consisted of 915 students who were actively studying at public and foundation universities in Istanbul in the 2018-2019 academic year. For the proportional distribution of classes and departments, firstly stratified sampling method and then convenience sampling method were used. Personal information form, parental medical illness information form, adverse childhood experiences scale, health cognitions, negative and positive emotion, trait anxiety, somatosensory amplification scale and body vigilance scales were used in the study. In the first stage, Cronbach’s alpha coefficient of internal consistency was calculated to test the reliability of the adapted scales. LISREL 8.51 (Jöreskog and Sörbom, 2001) and SPSS 22.0 statistical software packages were used for validity and reliability analyses. Additionally, for the analysis of the data in line with the other purposes of the study, Confirmatory Factor Analysis, Pearson Product-Moment Correlation, Structural Equation Model, One Way Analysis of Variance (ANOVA), Two Way Analysis of Variance, Unrelated Group t-Test and LSD PostHoc Test were used. The analysis of the data obtained by data collection tools was carried out in computer environment using SPSS 22.0 and AMOS 20.0 software packages. The descriptive statistics of mean, standard deviation, item mean, item mean standard deviation and kurtosis and skewness values of the variables, which are variables used in path analysis for Adverse Childhood Experiences, Health Anxiety, Health Cognitions, Somatosensory Amplification Scale (SSAS), Body Vigilance, Negative Emotion and Trait Anxiety (STAI) scales, were determined. x Before the Path Analysis, the relationships between all variables of the study were examined through Pearson correlation analyses in order to determine whether the relationships between variables meet the requirements that they should be linear. In this context, the research was structured using "relational survey model". As a result of the analyses conducted within the scope of the research, the hypotheses tested were confirmed and found to be significant