Avrupa Birliği’nde ve Türkiye’de serbest ticaret anlaşmaları

AVRUPA BİRLİĞİ’NDE VE TÜRKİYE’DE SERBEST TİCARET ANLAŞMALARIÖzetSon dönemde iletişim, ulaşım ve taşımacılık alanlarındaki teknolojik yenilikler; ülkeler, bölgeler ve kıtalar arasındaki ticareti hem yoğunlaştırmış hem de hızlandırmıştır. Bu sayede günümüzde siyasi açıdan olmasa bile iktisadi ve ticari yönden bütünsel bir dünyadan bahsedilebilir bir noktaya gelinmiştir. Diğer bir ifadeyle ekonomik vizyon bağlamında, artık mali olarak daha az görünür sınırlara sahip bir yerküre ifade edilebilmektedir. Güncel olarak pek kullanılan ‘‘küreselleşme’’ kavramı da, şekillendirilen bu tablonun bir anlamda çerçevesini oluşturmaktadır. Globalleşme olarak da ifade edilen bu yeni akım, eski düzene karşı olan, ya da geçmişe rağmen ortaya konan bir model değildir. Aksine tarihsel sürecin ortaya çıkardığı ve geniş bir arka planı olan öğretidir. Ancak denk geldiği dönemin özelliği gereği organizasyonundan kurallarına ve terimlerine kadar batı elbisesi giymiştir. Ancak 80’li yıllardan itibaren etkisi artan biçimde hissedilen küreselleşmenin bileşenleri, doktrinin menşei olan kıta üzerindeki halklar tarafından bile tam olarak özümsenememiştir. Aslında tüm dünya uluslarının, tarihsel varlık süreci bağlamında karşılaşmadıkları uygulamaları da içermemektedir. Ancak ticaret boyutuyla ele alındığı zaman, üretim sürecinden pazara sunulmasına kadarki olan tüm iktisadi faaliyetlerin farklı coğrafi alanları kapsaması, meseleye her biri değişik özelliklere sahip pek çok faktörün katılmasına sebep olmaktadır. Bu anlamda en basit işlemin dahi uluslararası bir hüviyeti olmaktadır. Sonuç olarak da hesaplanması gereken değişken sayısı artmaktadır. Fakat sistem tarafından geliştirilen çeşitli araçlar, söz konusu sorunlara çözümler üretebilmiştir. Ancak bu mekanizmaların karmaşık bir yapısının olmasının yanında, çok taraflılığa dayanan bir yönü de bulunmaktadır. Bu enstrümanlara verilebilecek en iyi örneklerden bir tanesi ise serbest ticaret anlaşmalarıdır (STA). Bu etkin kavram, gerek uluslararası, gerek uluslarüstü, gerekse de bölgesel yapılar tarafından en ideal yöntem olarak benimsenmektedir. Özellikle AB ve ABD tarafından çok sık başvurulan etkin bir araç konumundadır. Hatta kendi aralarında yapmayı düşündükleri bir STA da uzun zamandır gündemde önemli bir yer işgal etmektedir. Bu da STA konusunun gelecekte daha da geniş kapsamlı ve etki gücü yüksek bir kavram ve önemli bir ekonomik ve mali unsur olacağının işareti olarak yorumlanabilir. Aynı şekilde tercihli ya da imtiyazlı ticaret ortamı olarak tanımlanan STA düzenine odaklanılmasının gerekliliğini de buradan anlayabiliriz. Ancak çalışmanın amacı doğrultusunda AB perspektifinden ele aldığımız STA’lara dair meseleler, konunun içeriği gereği, diğer ülke ve kurumlardan tamamen arındırılarak analiz edilmesi çok net ve gerçekçi sonuçlar veremeyeceği kanısındayız. Zira AB’nin kendisi bile 28 üye devletten oluşmaktadır ve öte yandan dünyanın hemen her bölgesinde Birliğin ticari ilişkiler geliştirdiği başka aktörler de bulunmaktadır. Tüm bunlar birlikte düşünüldüğünde AB’nin STA düzeninin oluşumunda etkin olan diğer faktörlerden bağımsız olarak ele alınması güçleşmekte, hatta imkansızlaşmaktadır. Aynı şekilde AB ile Gümrük Birliği tesis eden Türkiye’nin, STA süreçlerinin de, Birlik ile kurulan bağların yok sayılarak incelenmesi mümkün değildir. Dolayısıyla AB’de ve Türkiye’de STA’lara ilişkin durum, belirtilen hususlar göz önünde tutularak ve konunun taraflarının yayımladığı resmi metinler temel alınarak ancak belirli kurallar bağlamında ele alınmış ve düzenlenebilmiştir. Makro yönden kurumlar ve kurullar tarafından denetim, güvenlik ve hesap verilebilirlik öne çıkan başlıklar olurken mikro açıdan bireyler nezdinde düşük maliyet, az ve basit prosedür işlemleri ile sürecin hızlandırılması konuları üzerinde durulan hususlardır. Dolayısıyla çalışmanın faydalı olabilmesi için gündelik yaşamla ilişkilendirilme ihtiyacı doğmuştur. Bu da tutarlı, özgün ve güncel kaynaklardan yararlanmayı gerekli kılmıştır. Bunun neticesinde de görülmüştür ki, şahıslara çok ilgisiz gibi duran başta STA sistemi olmak üzere, yeni uluslararası ve hatta uluslarüstü düzen, aslında kişilerin sosyo-ekonomik durumlarını çok derinden etkilemektedir.Anahtar Kelimeler: Serbest ticaret anlaşmaları (STA), çok taraflı ticaret düzeni, menşe kuralları ve kümülasyonu, müzakere turları.FREE TRADE AGREEMENTS IN THE EUROPEAN UNION AND IN TURKEYAbstractRecently, technological innovations in the fields of communication, transportation, and transportation have accelerated and also intensified trade between regions and continents and countries. In this way, today, we have reached a point where the world can be reported as a holistic world, even if not politically, from the economic and commercial aspects. In other words, in the context of an economic vision, the earth can be expressed as it has financially less visible boundaries now. ‘Globalization' which is a frequently used up to date concept, in a sense, constitutes the framework of this embodied table. This new wave, which is expressed as globalization, is not a model against the old order or a model which is put forth despite the past. On the contrary, it is a doctrine brought out with a historical process and has a broad background. However, because of the nature of the period it occurred, it has worn a Western suit to the terms and rules of the organisation. However, the components of globalization, whose impact has been increasingly felt since the 80s, have not been fully internalized by people even on the continent, where is the origin of the doctrine. In fact, it includes applications that all the nations of the world have already encountered in the context of their historical process. However, when taken together with trade dimension, all economic activities cover different geographical areas from the production process to market introduction, and that adds many factors each have different features to this issue. In this sense, even the simplest process has an international identity. As a result, the number of variables to be calculated increase. But a variety of tools developed by the system have been able to produce solutions to the case in point. However, these mechanisms have a complex structure, in addition to this; there is one aspect that is based on multilateralism. Free trade agreements (FTA) are one of the best examples that can be given to these instruments. This effective concept is being adopted as the most ideal method by international, transnational, as well as by regional structures. It is an effective tool that is referenced by especially the EU and the USA very often. As a matter of fact, an FTA which they are thinking to do among themselves has occupied an important place on the agenda for a long time. And this can be interpreted as a sign that the issue of FTA will be an even more comprehensive and effective concept and an important economic and financial factor in the future. Similarly, we can also deduce from this the necessity of a focus on layout of FTA, which is defined as the preferential or privileged trading environment. However, the FTA issues at hand, from the perspective of the EU for the purposes of the study, we believe that analysis cleansed completely from other countries and institutions cannot give very clear and realistic results due to the content of the topic. Because the EU even itself consists of 28 Member States and on the other hand there are other actors that has developed commercial relations of the Union in almost every region of the world. When all of these are considered together, addressing EU independent of other factors that are effective in the formation of the FTA scheme is difficult, even impossible. In the same way it is also impossible to examine the FTA process of Turkey which is a country establishing a Customs Union with the EU, by ignoring the ties with the Union. Therefore, the situation with regard to the FTA in Turkey and in the EU has been taken up and edited in the context of specific rules, in consideration of the matters specified and based on texts published in the official parties of the subject. In macro level, audit, security, and accountability are featured titles by institutions and bodies while in micro level, low-cost, accelerating the process with less and simple procedure are the matters focused by individuals. Therefore, to enable the study to be useful there has been a need to associate it with everyday life. And this has made it necessary to benefit from consistent, original and contemporary sources. As a result it is seen that particularly FTA system, new international and even supranational system that seem to be unrelated, in fact, have a profound influence on the socio-economic conditions of the individuals.Key Words: Free trade agreements, (FTA), the multilateral trading scheme, rules and cumulation of origin, tours in negotiation