Tevarih-i Şahi Fi’l –Ehadis-i İlahi : İnceleme – metin –dizin- sözlük

ÖZETBu çalışma; Ahmed-i Dâ’î tarafından 1429 yılında Sultan II. Murad için telif edilen Tevârîx-i Şâhî fî’l-ewâdî¤-i ilâhî adlı genel tarih eserinin birinci cildi üzerinde yapılan dil İncelemesi, tespit edilen üç nüsha arasındaki imla farklarını da ihtiva eden tenkitli metin, metnin dizin ve sözlüğünden oluşmaktadır.Biz bu çalışmayı hazırlarken Berlin Devlet Kütüphanesi’nde bulunan müellif nüshasını (Hs. Or. 9570) esas aldık; bu nüsha müellif tarafından telif edildiğinden tenkitli metnin hazırlanması zorunluluk arz etmemektedir; bununla beraber biz, tespit edilen nüshaların araştırmacıların istifadesine bütünlüklü olarak sunulabilmesi için Gotha (Haleb, nu. 254) ve Süleymaniye (Lala İsmail Efendi, nu. 306) nüshalarını da çalışmamıza dâhil ettik. Berlin Devlet Kütüphanesi’ndeki eser müellif nüshası olduğundan Gotha ve Süleymaniye nüshalarından hareketle metin tamiri yoluna gitmeyi doğru bulmadık; şayet bu nüsha baştan veya sondan eksik yahut fazlaca yıpranmış / tahrip edilmiş olsaydı bütünlüklü bir metin oluşturulması düşünülebilirdi. Bu nedenle istinsah nüshalarda ilave kelime, satır ve cümleler varsa bunları da imla farkları gibi metnin altında dipnotlar bölümünde verdik; yalnız satır sonundaki veya başındaki az sayıdaki kelime silindiği için okunmalarında diğer nüshalar göz önünde bulunduruldu; bu kelimeler de metinde parantez içinde gösterildi. Tenkitli metni oluştururken transkripsiyon kurallarına bağlı kaldık. Metnin dili incelenmeden önce imlâ ve fonetik özellikleri ortaya konmuş; metnin okunuşunda ölçüt alınan yazım özellikleri etraflıca açıklanmıştır. Metinde kullanılan dil telif edildiği dönemin, Eski Anadolu Türkçesi’nin dil özelliklerini yansıtmaktadır; bununla birlikte müellifin ve müstensihlerin ağız özelliklerinden kaynaklandığını düşündüğümüz birtakım arkaik kullanımlar ve nüsha farkları tespit edilmiştir. Dil incelemesi müellif nüshası üzerinde yapılmış olup diğer iki nüshanın yazımında ortaya çıkan farklar imla özellikleri ve fonetik özellikler bölümlerinde gösterilmiştir.Sözlük bölümünde ise kelimelerin lügat anlamlarını değil metinde kazandıkları anlamları açıkladık; şayet madde başının sözlüklerde metinde cari olmayan anlamları da açıklanmışsa, bu anlamlandırmaları sözlük bölümüne almadık