Orhangazi (Bursa) yöresinin geleneksel halk ilacı olarak kullanılan bitkileri

Amaç: Zengin bir bitki örtüsünün bulunması ve birçok kadim medeniyete ev sahipliği yapmış olması nedeniyle Anadolu, geleneksel halk ilacı olarak kullanılan bitkilerin araştırılması bakımından büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’nin gerek tarihsel gerekse floristik açıdan önemli şehirlerinden biri olan Bursa’nın Orhangazi ilçesinde, halkın geleneksel tedavide kullandığı bitkilerin bilimsel olarak saptanması ve bunlarla ilgili yöresel bilgilerin derlenmesi amaçlanmıştır.Gereç ve Yöntem: Araştırma kapsamında, Nisan 2018 ile Temmuz 2019 tarihleri arasında 33 gün boyunca Orhangazi ilçesinin 25 köyünün tamamında arazi çalışmaları yapılmıştır. Çalışmalar sırasında, geleneksel halk ilacı olarak kullanılan bitki örnekleri toplanarak, bu bitkilerin yöresel adları, hangi hastalıkların tedavisinde kullanıldıkları, yararlanılan kısımları, hazırlanış ve uygulanış metodları kayıt edilmiştir. Örnekler, Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Herbaryumu’nda (MARE) saklanmaktadır. Bulgular: Yörede 42 familyaya ait 69 taksonun halk ilacı olarak kullanıldığı tespit edilmiştir. Sırasıyla en çok Rosaceae (%13,0), Labiatae (%8,7), Compositae (%5,8) ve Malvaceae (%5,8) familyaları kullanılmaktadır. Bunlardan 48 takson yabani, 21 takson kültür bitkilerindendir. Bitkilerin tedavide en yaygın uygulama şekli kuru veya taze halde doğrudan kullanımlarıdır. Bitkiler en çok sindirim sistemi hastalıkları (%23), solunum sistemi hastalıkları (%17), cilt hastalıkları (%17), boşaltım sistemi hastalıkları (%13), ağrı tedavisi (%9), kadın hastalıkları (%6), diyabet (%6), ağız ve diş hastalıkları (%3) ve kalp ve damar sistemi hastalıklarında (%3) kullanılmaktadır. Sonuç: Yaptığımız bu araştırmayla, Orhangazi yöresinde halk ilacı olarak kullanılan bitkiler ile ilgili bilgiler bilimsel olarak saptanmış olmaktadır. Böylelikle jenerasyonlar arasında bu bilgilerin kaybolması önlenecek ve yeni ilaç etken maddesi araştırılması konusunda yapılacak çalışmalara da kaynak teşkil edecektir.--------------------Objective: It is very important to reveal the plants used as traditional folk medicine in Anatolia due to its very rich flora and being home to many ancient civilizations in time. Hence, this study has been performed to determine and collect the information about the plants used as traditional folk medicine in Orhangazi, district of Bursa which is a very important city regarding history and flora in Turkey.Materials and Methods: Within the framework of the study, field works have been carried out between April 2018 and July 2019 for 33 days and 25 villages of Orhangazi have been visited. During visits, the plant samples used in folk medicine have been collected and the information such as local names, therapeutic effects, ailments treated, used plant parts, method of administration and preparation have been recorded. Plants collected are kept in the Herbarium of the Faculty of Pharmacy, Marmara University (MARE).Results: It was determined that 69 taxa belonging to 42 families used in traditional folk medicine. The most used families are Rosaceae (13,0%), Labiatae (8,7%), Compositae (5,8%) and Malvaceae (5,8%). Among them, 48 taxa are wild and 21 taxa are cultivated plants. The most common method for administration is applying fresh or dried plants directly for the treatment. The plants are mostly used for gastrointestinal system disorders (23%), respiratory system disorders (17%), skin ailments (17%), urinary system disorders (13%), pain treatment (9%) women diseases (6%) diabetes (6%), mouth and dental health (3%) and circulatory system ailments (3%). Conclusion: By this study, the information about traditional medicinal plants used in Orhangazi can be transferred to future generations before become lost and this information could be used in future drug development research