Doğu Türkçesi Kur’an tefsiri Kasas, Ankebut ve Rum sureleri : (inceleme-tenkitli metin-dizin-tıpkıbasım)

ÖZETİstinsah tarihi Topkapı Sarayı nüshasında H 950/M 1543, Yusuf Ağa nüshasında H 951/M 1544 olarak tespit edilen, Şeybânîlerin dördüncü hanı Ubeydullâh Han zamanında meydana getirildiği düşünülen ve tefsirli tercüme niteliği taşıyan “Doğu Türkçesi Kur’an Tefsiri”nin Ķaŝaŝ, [TS 88b-100a / YA 414a-427a], cAnkebût [TS 100a-107a / YA 427a-433b] ve Rûm [TS 107b-113b / 433b-439a] sureleri üzerinde yapılan çalışmamız dört bölümden oluşmaktadır: İnceleme, Tenkitli Metin, Dizin ve Tıpkıbasım.“İnceleme” bölümünde Doğu Türkçesi Kur’an Tefsiri’nin tavsifi, müstensihi, yazılış tarihi ve yeri, yazmanın fiziki özellikleri ile eser üzerinde yapılan çalışmalara yer verilmiştir. Doğu Türkçesi Kur’an Tefsiri’nin Ķaŝaŝ, cAnkebût ve Rûm surelerinin fonetik ve morfolojik özellikleri üzerinde durulmuştur.“Tenkitli Metin” bölümünde Topkapı Sarayı nüshası [88b-113b], Yusuf Ağa nüshası [414a-439a] ile karşılaştırılarak tenkitli metin şeklinde çeviri yazıya aktarılmıştır.“Dizin” bölümünde ise yazmada geçen kelimeler, hangi dilden geldiği belirtilmek suretiyle alfabetik olarak sıralanmıştır. Bununla beraber metinde deyim ve kalıp ifade olarak geçen kelime grupları da dizinde iç madde işaretleriyle belirtilmiştir. Hazırlanan dizinin son kısmına ise Arapça ibare, kelâm-ı kibar, dua sözleriyle peygamber adları, kişi adları, eser adları ve kavim adlarından müteşekkil bir dizin dâhil edilmiştir. “Tıpkıbasım” bölümünde; üzerinde çalıştığımız Topkapı Sarayı nüshası [88b-113b] ve Yusuf Ağa nüshasının [414a-439a] tıpkıbasımı verilmiştir.Kur’an tercümeleri, Türklerin İslamiyeti kabulünden sonra Türk dilinde meydana gelen değişikliklerin aldığı yeni istikameti belirtmeleri ve İslamiyet ile gelen yeni dil malzemelerine nasıl anlamlar verdiklerini göstermesi bakımından önemlidir. “Doğu Türkçesi Kur’an Tefsiri”, gerek sözlük bilimi gerekse söz dizimi göz önünde bulundurulduğunda Türk dilinin XVI. asırda ihtiva ettiği dil özellikleri ve kelime muhtevası açısından değerli bir kaynaktır.Anahtar Kelimeler: Kur’an, Tefsir, Doğu Türkçesi, Ķaŝaŝ suresi, cAnkebut suresi, Rûm suresi.ABSTRACTThe determined publishing date of the Topkapı Palace manuscript is D. 950/ AD. 1543 and the Yusuf Aga manuscript is D. 951/ AD. 1544. And it is thought that the work has the qualification of a interpretation; is formed in the Shaybani period during the reign of Ubeydullah Khan, includes; Ķaŝaŝ, (TS 88b-100a / YA 414a-427a) cAnkebût (TS 100a-107a / YA 427a-433b) ve Rûm (TS 107b-113b / 433b-439a), the sections of Koran; is named as The Interpretation of Eastern Turkish Koran. The study consists of four main parts; Research, Criticizing Text, Index and Facsimili. The “Research” section includes the Koran translations to Eastern Turkish, the major translation types of Koran translations, the types, the description, of the author, , the writing date and the place, the studies of critical manuscript on the work, and other studies about the work. By focusing on the sections Ķaŝaŝ, cAnkebût and Rûm of The Interpretation of Eastern Turkish Koran’s phonetic and morphologic features are overemphasized. Topkapı Palace manuscript and the Yusuf Aga manuscript of the work translated and written exactly the same to be compared and in the “Criticizing Text”. The vocabulary that are used in text ordered alphabetically to specify the origins of the vocabulary. In addition to this, the word groups; the idioms and the literal statements are indicated with bullets on the index. The last part of the prepared index composed as an index that includes; the Arabic phrases, aphorisms, prayers, the names of the prophets, other figures, work and the tribes. The “Facsimile” section of the work includes the facsimili of Topkapı Palace (88b-113b) and the Yusuf Aga manuscripts (414a-439a).After the acceptance of Islam the translations of Koran play an essential role for showing the alternation and the new shape of Turkish Language, and the new language materials that the accpetance of Islam brought to people’s life and how they assigned a meaning to these materials. “The Eastern Turkish Koran Interpretation” has a very substantial place for centuries when its lexicology and syntax taken into consideration. In the XVI. Century- it also has a very substantial place for its characterized language precision and the content of the words in Turkish Language. Key Words: Quran, Tafsir, Eastern Turkish, Surat al-Kasas, Surat al- Ankebut, Surat ar- Rum