Mustafa Kemal Atatürk’ün Karadeniz bölgesi gezileri (1923 - 1938)

ÖZETMustafa Kemal Atatürk, Milli Mücadele döneminde ve Cumhuriyetin ilanından sonra birçok kez yurt gezisine çıkmıştır. Yaptığı gezilerde Anadolu ve Trakya topraklarının büyük bir bölümünü ziyaret eden Atatürk, elliden fazla il merkezine, birçok ilçelere, kasabalara ve köylere gitmiştir. Atatürk’ün yurt gezileri resmî tören, açılış veya protokol gezileri olarak değerlendirilmemelidir. Belli bir amaca yönelik olarak düzenlenmiş olan bu gezilerde Atatürk halkın nabzını tutmuş, fikirlerini almış, sıkıntılarını dinlemiş, sorunları yerinde tespit edip çözümlerin takipçisi olmuştur. Milli Mücadelenin doğuşuna tanıklık eden Karadeniz Bölgesi, Atatürk’ün yurt gezilerinde önemli bir durak olmuştur. Bölgeye ilk defa 19 Mayıs 1919 tarihinde gelen Atatürk, vatanın işgallerden kurtarılması için verdiği mücadeleyi Samsun’dan başlatmış, Amasya ve Tokat’ta bu amaçla birçok faaliyette bulunmuştur.Cumhuriyetin ilanından bir yıl sonra, 1924 yılının sonbahar aylarında çıktığı uzun yurt gezisinde Trabzon, Rize, Giresun ve Ordu şehirlerini ilk kez ziyaret eden Atatürk, buralarda coşku ile karşılanmıştır. Gezinin devamında, daha önce geldiği Samsun, Amasya ve Tokat’ı yeniden ziyaret etmiştir. Kurtuluş mücadelesinin başında Atatürk’e büyük destek veren halk, bu kez Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı sıfatıyla Atatürk’ü büyük bir heyecan ve saygıyla misafir etmiştir. Atatürk’ün 1924 yılında Karadeniz şehirlerine yaptığı ziyaretlerde, eşi Latife Hanım da yanında bulunmuştur. Gittiği her yerde kadınlar tarafından ilgiyle karşılanan Latife Hanım, dönemin şartlarında Türk kadının toplum içinde yer alması konusunda örnek teşkil etmiştir. Karadenizli kadınlar da karşılama törenlerindeki kalabalıklar arasında yer almış, Atatürk’ü karşılama coşkusuna katılmışlardır.Atatürk, 1930 ve 1937 yıllarında iki defa daha Trabzon’a gelmiş, burada gördüğü ilgiden çok memnun kalmıştır. Hayatının önemli kararlarından birini de Trabzon’da vermiştir. 1937 Trabzon gezisi sırasında, bütün mal varlığını ve çiftliklerini Türk milletine hediye etmiştir.Atatürk, inkılâpların ilk uygulamalarını da halkla birlikte gerçekleştirmiştir. Modern bir toplum oluşturma yolunda önemli bir adım olarak gördüğü şapka devrimini Karadeniz Bölgesi’ndeki Kastamonu’da başlatmıştır. 1925 yılında gittiği Kastamonu gezisinde, kendisini ilk defa görecek olan Kastamonu halkının karşısına şapka ile çıkmıştır. On gün süren ve Kastamonu’nun ilçelerini de kapsayan bu gezide yaptığı her konuşmada modern kıyafet giyilmesine vurgu yapmıştır.Yeni Türk harflerini öğretmek için 1928 yılında bir yurt gezisi daha yapan Atatürk bu amaçla Sinop, Samsun, Amasya ve Tokat’a gelmişti. Başöğretmen sıfatıyla kara tahta başında yeni harflerle ilgili dersleri vermiş, yöneticiler başta olmak üzere halkı ve memurları yeni harflerden imtihan yapmıştır. Bu gezilerden memnun olarak ayrılmış, halkın yeni harfleri öğrenme konusundaki başarısını takdir etmiştir.Atatürk 1931 yılı Ağustos ayında Karadeniz Bölgesi’nin önemli bir maden bölgesi olan Zonguldak’ı ziyaret etmiştir. Taşkömürü üretiminin artırılması ve maden ocaklarının daha verimli kullanılması ve madenlerdeki çalışma koşullarının modernize edilmesi amacıyla bölgede bir inceleme yapan Atatürk, Zonguldak’ın servet değerinde olduğunu belirtmiştir. Atatürk, gittiği Karadeniz şehirlerinde Halk Fırkası merkezleri, Halk Evleri, Türk Ocakları, gençlik dernekleri, spor kulüpleri ve öğretmen birliklerini ziyaret etmeye özen göstermiştir. Tek başına faaliyet gösteren derneklerin Türk Ocağı çatısı altında toplanması tavsiyesinde bulunmuştur.ABSTRACTMustafa Kemal Atatürk, both during the War of Independence and after the declaration of the Republic, took tours of the country. Atatürk, who visited most of the lands in Anatolia and Thrace on his tours, had been to more than 50 city centers, lots of counties, towns and villages. Atatürk’s tours of the country are generally regarded as formal ceremonies, inaugurations or official trips. Atatürk took the pulse of the nation, listened to their opinions and problems and came up with immediate solutions on these tours which were arranged for a specific purpose.The Black Sea Region which witnessed the birth of the War of Independence was one of the important legs of Atatürk’s tour of the country. Atatürk, who set foot in the region on 19th May, 1919, started the War of Independence from Samsun. He was involved in activities for the independence of the country in Amasya and Tokat. In the autumn months of 1924, a year later after the Declaration of the Republic, Atatürk took a tour of Trabzon, Rize, Giresun and Ordu where he was warmly welcomed. In the last leg of the tour, he revisited Samsun, Amasya and Tokat where he had been before. The people of these cities who strongly supported Atatürk, President of the Republic of Turkey this time, in the beginning of the War of Independence received him with open arms. Atatürk was accompanied by his wife Latife Hanım on the tour of the cities in the Black Sea Region, which were arranged in 1924. Latife Hanım, who was received with open arms by women wherever she went, set an example for Turkish women on the fact that they should play a role in society.Atatürk visited Trabzon in the years of 1930 and 1937 twice more and he was pleased with the attention he received. He also made one of the most important decisions of his life in Trabzon: he donated all of his wealth to the Turkish Nation. Atatürk brought the first practices of his revolutions to life with Turkish people. He started the Hat Revolution, which he saw an important step in the formation of a modern nation in Kastamonu, a province in the Black Sea Region. On his visit to Kastamonu in 1925, he wore a hat in the public who had never met him before. During his 10-day stay in Kastamonu, including the counties of the city, he emphasized in every speech he made that modern outfits should be worn. In 1928, Atatürk made another tour of the country which covered Sinop, Samsun, Amasya and Tokat for the purpose of introducing the new alphabet. As the Head of Teachers, he taught the new alphabet in front of the blackboard and tested the people of the region, top officials of the cities and civil servants. He was pleased with the tour and appreciated the willingness of the people to learn the alphabet. In the August of 1931, he made a visit to Zonguldak, an important mining city of the Black Sea Region. Atatürk who inspected the area for the purpose of increasing the coal mine production, the efficient running of the coal mines and modernizing the working conditions there stated that Zonguldak was treasurable for Turkish economy.Atatürk paid special attention to visiting the Republican People’s Party centers, Halk Evi, Turk Ocağı, youth societies, sports clubs and associations of teachers. He advised that the associations which acted single-handedly should be united under the umbrella of Turk Ocağı