Fatih döneminde İstanbul’un islamlaşma süreci :(İskân, İdare ve İmar Açısından)

Anahtar KelimelerFetih, İslâmlaşma, İskân, İmarÖZETİstanbul’un Osmanlılar tarafından fethi, yalnızca şehrin tarihinde önemli bir değişim değil, Osmanlı tarihi için de yepyeni bir dönemin habercisiydi. Osmanlılar daha önceki İslâm fetihlerinin temel ilkelerine paralel olarak, fethettikleri bu önemli şehri İslâmlaştırma anlamında önemli girişimlere başlıyorlardı. İstanbul fatihi II. Mehmed yoğun iskân ve imar faaliyetlerinin yanında kurduğu yönetim şekliyle, kısa zamanda şehre İslâm kenti, Osmanlı başkenti ve dünya şehri statüsü kazandırmayı hedefliyordu. Devletin düşünce yapısı da icraatlarla orantılı şekilde ilerleyerek, cihanşümul bir Osmanlı kimliğinin oluşumu yönünde gelişiyordu. Gerek İstanbul’un Doğu Roma İmparatorluğu’nun başkenti olması, gerekse coğrafi açıdan taşıdığı ehemmiyet böyle bir oluşuma imkân veriyor, İstanbul’un fethi dünya tarihi açısından en önemli gelişmeler arasında kaydediliyordu.İstanbul’un Osmanlı elinde yeniden yapılandırılma süreci başlarken, fetih siyasetinin de belki de en önemli evresi olan fethedilen bölgeye iyi şekilde yerleşim, başarılı iskân politikalarıyla sağlanıyordu. Farklı bölgelerden, farklı nitelikte insanların getirilmesiyle yapılan nüfuslandırma, İstanbul halkının en kaliteli şekilde oluşturulmasını hedefliyordu. Müslüman ve gayrimüslim nüfusu bir arada idare edebilecek mükemmellikte uygulanan yönetim politikaları İstanbul’u kosmopolit bir merkez haline getirmiştir. Gayr-i müslimler zımmî statüsüyle İslâm devleti himayesine alınırken, İslâmlaşmanın yalnız ihtidâ demek olmadığı, hoşgörü ilkesiyle gösterilmek isteniyordu. İmar faaliyetleri de, vakıf müessesesinin büyük katkısıyla kısa zamanda ve etkili şekilde ilerlemekteydi. Bazıları Bizans yapıları dönüştürülerek, bazıları ise yeni olarak şehirde ardı ardına açılan camiler, medreseler, saraylar, tekkeler, çarşılar ve hamamlar Bizans’ın Konstantinopolis’ini Osmanlı’nın İstanbul’una dönüştürüyorlardı. 1481 yılında Fatih Dönemi’nin sonuna gelindiğinde İstanbul, idarî yapısından muhteva ettiği nüfusuna, dış görünüşünden yeni İslâmî merkezlerine kadar bir şehrin fethinden sonra İslâmlaşması olgusunun en önemli örneklerinden birini sergiliyordu.KeywordsConquest, Islamization, Settlement, ReconstructionABSTRACTThe conquest of Istanbul by Ottomans not only a significant change in history of the city but also a herald for a new era in Ottoman history. Ottomans, in line with fundamental principles of previous Islamic conquests, started important initiatives in the process of Islamization of conquered this great city. The conqueror of Istanbul, II. Mehmed, besides intensive settlement and reconstruction activities as well as administiration, aimed transforming Istanbul to an Islamic city, an Ottoman capital and a world city, in a little while. Mindset of state moving in accordance with actions, developed toward the Ottoman world-wide identity. Both being the capital of Eastern Roman Empire and geographic significance of Istanbul makes it possible such an emergence. Thus, the conquest of Istanbul was recorded among the most important developments in world history.Starting the restructuring process of Istanbul in the hands of Ottoman, perhaps the most important phase of conquest policy, settlement to conquered region in the best way provided with the successfull housing policies. Populating from different places, with people in different characteristics, aimed that establisment of society of Istanbul in highest quality. Management policies were applied perfectly for combination of Muslim and non-Muslim population makes Istanbul a cosmopolitan center. With the “zımmî” status, non-Muslim population taken under the protection of Islâmic state, this priciple was tried to show in tolerance, that is “Islamization does not means converting to Islâm alone”. Additionally, reconstruction activities, with a large contribution of the institution of the foundation proceeded quickly and efficiently. Some of them converted from Byzantine buildings and some opened newly, consecutively opened mosques, madrasas, palaces, lodges, bazaars and baths were converting Konstantinopolis of Byzantine to Istanbul of Ottoman. In the year 1481, by the end of Fatih period, Istanbul was the significant example of the Islâmization of a city with its administrative structure, population, appearance and new Islâmic centers