Servet-İ Fünun Dergisi’nde Türk Sanatı : Şehir ve mimari

ÖZETYazılı kaynaklar kültürel mirası daha iyi korur ve geleceğe taşır. Bir kaynak olarak Servet-i Fünûn Dergisi’nin, edebi yönü daha ön plana çıksa da, çok farklı alanlarda bilgiler içermektedir. Türk sanatı açısından değerlendirildiğinde dergi, edebiyat, resim, heykeltıraşlık, mimari gibi güzel sanatların pek çok dalında bol yazı ve görsel bulundurur. Yaklaşık elli yıllık yayın hayatında Türkiye’nin saltanat, meşrutiyet ve cumhuriyet dönemlerini görmüş ve yaşamıştır. Bu kaynak 1890’lı yıllardan 1944’lü yıllara kadar, devletin yaptırdığı mimari yapılardaki üslûplar, kullanılan malzeme ve planlar hakkında önemli veriler içerir. Bu süreçlerin başlangıcında daha çok Avrupa mimari tarzı ve eklektik üslûp öne çıkar. Daha sonra biraz da Türkçülük fikirlerinin yayılmasıyla neoklasik Türk mimari tarzı hâkim olmuştur. Bu tarz, cumhuriyete de intikal etmiş, 1930’lu yıllara kadar etkisini devam ettirmiştir. 1930’lu yıllardan sonra yine Avrupa mimari tarzının etkisine girilmiştir. Yeni yapılan binaların estetiği, şehre kattığı güzellik, bu binaların devletin mehabetini gösterdiği yazarlar tarafından belirtilir. Geçmiş dönemlerin eserleri birer hatıra olarak ele alınır. Özellikle şehir meydanlarındaki tarihi yapıların şehre kazandırdığı kimlik üzerinde durulur. Kullanılan malzemeler açısından bakıldığında başlangıçta taş ve tuğla ön planda iken zamanla özellikle de 1930’lu yıllardan sonra, demir ve beton kullanılmıştır. Şehirlerin dergide yer almasının farklı sebepleri vardır: savaşlar, seyahatler, yeni yatırımlar en önde gelen nedenlerdir. Şehir bilgilerinde şehirlerin daha çok genel tanıtımı, coğrafyası verilirken şehirlerdeki yeni yatırımların (yollar, istasyonlar, kamu binaları vs) şehre kattıkları üzerinde durulmuştur. Osmanlı Devleti zamanında İstanbul, cumhuriyet döneminde Ankara daha çok ele alınmıştır. Cumhuriyet döneminde Ankara’nın cumhuriyete yaraşır, başkent kimliğini taşıyan modern bir şehir olarak ele alınışı ayrıntılı bir şekilde işlenmiştir.SUMMARYThe writen sources maintain cultural heritage’s unique originality better than others and transfer to the succeeding generations. However “Servet-i Fünûn Journal” is considered as a literature source, it also contains numerous variety of information related with different areas. Regarding to Turkish art, the journal includes literature, painting, sculpture, architecture and plenty of many branches of fine arts; written and visual work too. Servet-i Fünûn Journal was published for nearly fifty years covering the periods of Turkey’s reign, constitutional monarchy and republic. This source gives us important datas about buildings’ structure styles, used metarials in them and plans which was made by the government from 1890s to 1944s. In the beginning of this process, esp. European architectural style and eclectic style stay prominent. When the Turkism idea was spreaded through the country, Turkish architectural style was dominated by Turkish neo-classical style. This style had been moved into Turkish Republic and continued till 1930s. It was re-affected by the European architectural style after the 1930s. The authors indicated that the impression of the new buildings bestowing a beauty to the city. These buildings showed off the state’s greatness. The past works are memorial arts. The historical buildings esp. in the city squares stress an indentification of the city. Regarding to materials, stone and brick were predecesors, then iron and concrete traced their footprints after 1930s. There are different reasons for cities which are introduced in the journal: wars, journeys and new investments are the most prominent reasons for this. General descriptions and geography of the cities are given durign the war and travels such as: roads, stations, public buildings etc. Wheras the reign of Ottoman Empire İstanbul was foreground, Ankara would take place front during the Turkish Republic. Ankara as a capital city was introduced in detailed showing capital identifications of a modern city during the period of republic