Seyyid Mehmed Efendi’ nin mizan-ı nabz adlı eseri giriş-tenkitli metin-dizin-tıpkıbasım

ÖZET Bu çalışma, Mizan-ı Nabz adlı eserin Beyazıt Devlet Kütüphanesi Veliyyüddin Efendi Bölümünde 2557 numara ile kayıtlı bulunan nüshası ile İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Tıp Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dalı Kütüphanesinde 313 numarada muhafaza edilen nüsha üzerinde oluşturulmuştur. Mizan-ı Nabz, Seyyid Mehmed Efendi tarafından H. 1179 yılında telif edilmiş, H. 1254 yılında ise Re'fet Efendi tarafından istinsah edilmiştir. Bu çalışma giriş, tenkitli metin, dizin ve Arapça ibareler olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır.Giriş bölümünde Mizan-ı Nabz nüshaları, müellifi, yazılış tarihi, konusu, kelime hazinesi, imlâ ve dil bilgisi özellikleri, Seyyid Mehmed Efendi'in esas aldığı tababet fikri, etkilendiği ilim adamları, ahlât-ı erbaa, anâsır-ı erbaa ve nabza göre tedavinin tarihçesi bahisleri yer almaktadır. Metin bölümünde Mizan-ı Nabz'ın her iki nüshasının da sayfa numaraları gösterilmiştir. Ancak satır numaraları V nüshasına göre verilmiştir ve 1'den 21'e kadar devam etmektedir. Müellifin kırmızı mürekkeple yazdığı bölümler, kırmızı ile yazılmıştır. Nüsha farklılıkları sayfa altlarında gösterilmiştir. Bütün kelime ve birleşik şekillerin yer aldığı dizin bölümünde, kelimelere mana verilirken mümkün olabildiği ölçüde nüanslara dikkat edilmiş ve ister ana madde ister ara madde olsun tüm kelimeler için o mana ile geçtiği her yer gösterilmiştir. Metnimizde 136 Türkçe, 810 Arapça, 41 Farsça, 4 Lâtince, 2 Yunanca olmak üzere toplam 993 madde başı kelime bulunmaktadır. Metinde çevirisi yapılmayan Arapça ibareler, dizinden ayrı olarak ele alınmıştır.SUMMARY This study is containing a handwritten manuscript's text with criticism and index. Text's name is Mizan-ı Nabz. Mizan-ı Nabz's first copy is kept at the Beyazıt Goverment Library with number 2557 and its second copy is at the Istanbul University, The Medical Faculty, Department Of The History Of Medicine with number 313. Mizan-ı Nabz was written by Seyyid Mehmed Efendi in H.1179. It was copied by Re'fet Efendi in H. 1254. This study contains four sections: Introduction, critisizm, index and Arabic expressions. The introduction contains Mizan-ı Nabz's description, its writer and its writing date, its subject, Mizan-ı Nabz's characterictics of spelling and grammar, the number and the percentage of the words in Arabic, Turkish, Persian, Latin, Greek are mentioned as well, the medical thoughts and point of view of Seyyid Mehmed's, the old scientists, and than the short history of medical treatment with ahlât-ı erbaa, anâsır-ı erbaa and pulse. The second part is the text, the page numbers of each copy are displayed, but, line numbers are according to V's copy, which continue from 1 to 21. If the writer wrote some words in red, I wrote them in red, too. All differents are showed on footnote. The third part is the index, this index contains 136 Turkish, 810 Arabic, 41 Persian, 4 Latin, 2 Greek, overall 993 words considering each entry in the dictionary. Then the fourth part is Arabic expressions. Meanings of these Arabic expressions are given in this part