Hayat bilgisi dersinde değer eğitimi ve uygulama örnekleri

Küreselleşmenin etkilerinin her geçen gün daha fazla yaşandığı günümüz dünyasında temel insani değerlere olan ilgi de aynı oranda artmaktadır. Değer ve değer eğitimi, son yıllarda toplum bilimciler ve eğitimciler tarafından önemli bir çalışma alanı olarak görülmektedir. Mutlu, huzurlu ve demokratik toplumların inşasında değer eğitimi önemli bir yere sahiptir. Ülkemizde okul öncesinden üniversiteye tüm eğitim programlarında değerler eğitimine odaklanan bir anlayış benimsenmiştir. 2004 yılında yapılandırıcı yaklaşım doğrultusunda hazırlanan öğretim programlarında değer eğitimi esas alınmıştır. Değerler eğitiminin verilmeye çalışıldığı derslerden birisi de hayat bilgisidir. Hayat Bilgisi, ilkokulun ilk üç sınıfında okutulan, bireyin, toplum ve doğa hayatında karşılaştığı sorunların çözümüne katkı sağlayan, çocuğun kendi yaşantısını anlama ve anlamlandırmasına yardımcı olan, iyi bir insan olarak yetişmesi için temel bilgi, beceri ve değer kazandıran, sosyal bilgiler, fen bilimleri gibi diğer derslerin de temelini oluşturan ve öğrencinin derste aktif olmasını önemseyen bütün derslerin merkezinde olan bir derstir. Bu nedenle hayat bilgisi dersi, öğrencinin kendini, ailesini, arkadaşlarını ve çevresini tanıması, bireysel özelliklerinin farkına varması ve eğitim sürecini bu doğrultuda yönlendirmesi açısından önemli bir derstir. Hayat bilgisi dersi kapsamında çocuğun sosyal hayata ve çevreye uyum sağlaması amaçlanmaktadır. Bu nedenle, çocuğun bazı beceri ve değerleri kazanması önemsenmektedir. İletişim becerisi, eleştirel ve yaratıcı düşünme becerisi, araştırma ve inceleme becerilerinin yanı sıra problem çözme, karar verme ve öz yönetim gibi temel becerilerin temelleri hayat bilgisi dersinde atılmaktadır. Aynı zamanda hayat bilgisi dersi, çocuğun karakter geliştirmesinde ve değerlerini oluşturmasında en temel bir derstir. Bu bağlamda 2009 programında var olan “Özsaygı, toplumsallık, barış, yeniliğe açıklık ve kültürel değerleri koruma ve geliştirme” kişisel nitelikleri 2015 programında yer almamıştır. Bunun yanı sıra özgüven, sabır, hoşgörü, sevgi, saygı, doğruluk, dürüstlük, adalet ve vatanseverlik değerleri 2009 ve 2015 programlarında yer alan ortak değerler olarak görülmektedir. Ayrıca 2009 hayat bilgisi dersi öğretim programında yardımseverlik değeri, 2015 programında yardımlaşma adı ile her iki programda da yer aldığı görülmektedir. 2015 hayat bilgisi dersi öğretim programına ilave edilen yeni değerlerin “Bilimsellik, çalışkanlık, dayanışma, doğa sevgisi, empati, estetik, güven, merhamet, misafirperverlik, paylaşma ve sorumluluk” olduğu söylenebilir. 2015 Hayat bilgisi öğretim programında en çok sorumluluk ve güven değeri kazanımlarına yer verildiği dikkat çekmektedir. Programda adalet, doğruluk ve dürüstlik değer kazanımlarının az olduğu görülmektedir. Ayrıca sabır ve estetik değer kazanımlarına programda yer verilmesi önerilmektedir. Programda yer alan değerlerin öğrencilere kazandırılması ve etkili olarak uygulanması öğretmenlerin eğitim sürecinde yapacakları etkinliklere bağlıdır. Öğretmenler, çevre şartlarına göre programın yaklaşım ve felsefesine uygun yeni etkinlikler geliştirebilmeli ve uygulayabilmelidir. Öğretmenler örnek rol model davranışlarıyla sosyal hayatın içerisinde yaşanan sorunlara çözümler üretebilmeli ve bunu sürece yayabilmelidir. Öyle ki toplumda değer yitiminden kaynaklı olarak yaşanan sosyal sorunların çözümünde öğretmenler, değerler eğitimini en etkili şekilde sınıf ortamında hazırlayıp geliştirdiği ve uyguladığı etkinlikler yoluyla geliştireceği ve uygulayacağı etkinlikler önemli rol oynayabilir, etkili ve kalıcı öğrenmeyi sağlayabilir. Bu anlamda öğretmeninin niteliği, hayat bilgisi dersi değer eğitiminin de niteliğini belirlemektedir