GELENEKSEL ANADOLU DOKUMALARINDA ÇİZGİ VE İKONOGRAFİSİ

Anadolu dokumacılığında süreci devam ettiren ve geliştiren geleneksel örnekler, yararlanmasını bilenler için çok sayıdadır. 2013 yılında Çatalhöyük’teki arkeolojik kazılarda M.Ö. 7000 yılına tarihlenen keten dokuma parçaları bulunmuştur. İnsan, biyolojik yapısından dolayı, olumsuz hava koşullarından korunmak ve yaşamını daha rahat geçirmek için dokumalardan yararlanmıştır. Doğal gereksinimler için oluşturulan dokumalar, toplumda diğer insanları etkilemek için renklendirilmiş ve çeşitli yöntemlerle süslenmiştir. Süsleme elemanları nokta ile başlar, çizgi ile devam eder ve renkle tamamlanır. Dokumalar, toplumun kültürel değerlerine ve coğrafi konumuna göre çeşitlilik göstermektedir. Anadolu insanı dokumalarının süslemesinde çizgiyi ve çizgiden yararlanarak yaptığı motifleri kullanmıştır. Çizgi insanlık tarihinin en eski dönemlerinden günümüze kadar kullanılan bir anlatım aracıdır. İnsanın kültürel, sanatsal ve sosyolojik hayatında en önemli değerlerden biri çizgidir. Kutsal meslek olarak sayılan dokumacılıkla ilgili resimleri birçok yüzeyde görselleştirmişlerdir. Geleneksel Anadolu dokumalarında çizgi daima temel unsur olarak kullanılmıştır. Çizginin farklı kullanımlarını dokuyucular dokumalarına aktarmıştır. Oğuz boylarından Yörük ve Türkmenlerin Anadolu’ya gelmesiyle, Anadolu göçebe toplum dokumalarıyla zenginleşmiştir. Göçebe Türk dokumalarının süsleme temelinde çizgisel öğeler vardır. Anadolu’ya yerleşen Yörük ve Türkmen dokuyucular, Anadolu’daki dokuma sürecini yakın zamanlara kadar sürdürmüşlerdir. Dokuma desenlerinde ise genellikle çizgi ve çizgi temelinde motifler kullanmışlardır. Bu araştırmada; Anadolu geleneksel dokumalarında çizgi, çizginin ikonografisi ve çizgiyle oluşturulan dokusal yüzeyler hakkında bilgi verilecektir