Profil pragmatskih sposobnosti odraslih osoba sa intelektualnom ometenošću

Regardless of the fact that certain aspects of the communication-pragmatic competence of persons with intellectual disabilities were the subject of many foreign and domestic research, it was observed that this concept hadnot been evaluated in terms of the Theory of cognitive pragmatics, although some authors believe that the model of comprehensive assessment based on this theoretical setting was applicable also on the population of persons with disabilities in mental development and functioning. As a result, we believe it is justified that the basis of the research problem of this study represents the overview of pragmatic abilities of adults with intellectual disabilities based on the assumptions of the Theory of cognitive pragmatics. This research was conducted in order to determine the profile of pragmatic abilities of adults with intellectual disabilities, as well as to examine the relationship between the pragmatic abilities of adults with intellectual disabilities on one side, and the ability of theory of mind, social skills and associated psychopathological states, on the other side. The sample included a total of 180 people, grouped by gender (χ2 (1) = .022, p > .05), age between 20 and 56 years (M = 28.45; SD = 8.59). The sample was divided into three groups – group of patients with intellectual disability (N = 60), group of patients with intellectual disability and comorbid psychiatric condition (N = 60) and control group (N = 60). In the group of patients with intellectual disability and a group of patients with dual diagnoses, there were 25 patients with mild (IQ from 50 to 69) and 35 subjects with moderate intellectual disability (IQ 35 to 49). In the study for collecting data on the control variables, we have used the following instruments: a demographic questionnaire designed for this study, Raven's Progressive Matrices to determine the level of intellectual functioning (Raven & Raven, 1998) and Peabody Picture Vocabulary Test for assessment of receptive language (PPVT-4, Dunn & Dunn, 2007). In order to obtain data related to the independent variables we have used tasks for assessing the ability of theory of mind, the three subscales of the Vineland scales for assessing social skills (Sparrow, Balla & Cicchetti, 2006) and the Pervasive Developmental Disorder Mental Retardation Scale (PDD-MRS, Kraijer & de Bildt, 2005). Information regarding dependent variables were collected using The Assessment Battery for Communication (ABaCo, Sacco et al., 2008) and the Communication Checklist – Adult (CC-A, Whitehouse & Bishop, 2009). The obtained results show that adults with intellectual disabilities, compared to subjects from the control group, they exhibit more problems in the area of phonological organization, grammar and vocabulary as well as pragmatic-conversational skills and social skills and communication engagement. Also, we see that participants with intellectual disabilities to the overall linguistic, extralinguistic, paralinguistic, contextual and conversational pragmatic aspects of exercise lower achievements compared to those with typical development. By analyzing the obtained results we can see that the pragmatic skills of adults with intellectual disabilities are positively correlated with intellectual and receptive language skills, while the negative relationship is determined by using drug therapy and the presence of autism behavioral trait. Variability in overall achievements in language abilities within the group of patients with intellectual disabilities could be explained to the maximum extent by the different abilities of speech understanding, and the level of intellectual disability. Accordingly, the results show that subjects with mild intellectual disability were competent that children with moderate intellectual disability in the following aspects of pragmatic abilities – linguistic, extralinguistic, paralinguistic and contextual. Comparing subjects with intellectual disabilities and dual diagnoses obtained that participants with a dual diagnosis exhibited slightly more pronounced difficulties in understanding linguistic ironic statement, extralinguistic basic and standard understanding, extralinguistic understanding scams, paralinguistic understanding of contradictory information, paralinguistic understanding of emotions, as well as in taking the word in conversation. The results indicate that in the population of adults with intellectual disabilities there is a positive correlation between the pragmatic abilities and capabilities of the theory of mind, as well as between the pragmatic abilities and social skills. Having in mind that the pragmatic abilities are directly related to social skills, which are of great importance for the social integration of people with intellectual disabilities, the results of this research could be used in the creation of programs for the improvement of communication and pragmatic abilities, with an aim to place them in the function of realization for more adequate social competence of persons with intellectual disabilities in daily functioning in the social environment, which is the ultimate goal of the process of special education and rehabilitation of persons with intellectual disabilitiesBez obzira na to što su pojedini aspekti komunikaciono-pragmatske kompetencije osoba sa intelektualnom ometenošću bili predmet mnogih inostranih i domaćih istraživanja, uočeno je da ovaj koncept nije procenjivan sa aspekta Teorije kognitivne pragmatike, iako pojedini autori smatraju da je model sveobuhvatne procene zasnovan na ovoj teorijskoj postavci primenjiv i u populaciji osoba sa teškoćama u mentalnom razvoju i funkcionisanju. Usled toga, mišljenja smo da je opravdano da osnov istraživačkog problema ove studije predstavlja sagledavanje pragmatskih sposobnosti odraslih osoba sa intelektualnom ometenošću zasnovano na postavkama Teorije kognitivne pragmatike. Ovo istraživanje je sprovedeno sa ciljem da se utvrdi profil pragmatskih sposobnosti odraslih osoba sa intelektualnom ometenošću, kao i da se ispita odnos između pragmatskih sposobnosti kod odraslih osoba sa intelektualnom ometenošću, sa jedne strane, i sposobnosti teorije uma, socijalnih veština i pridruženih psihopatoloških stanja, sa druge strane. Uzorkom istraživanja obuhvaćeno je ukupno 180 osoba, ujednačenih prema polu (χ2 (1) = 0,022, p > 0,05), starosti između 20 i 56 godina, (AS = 28,45; SD = 8,59). Uzorak je podeljen u tri grupe – grupu ispitanika sa intelektualnom ometenošću (N = 60), grupu ispitanika sa intelektualnom ometenošću i komorbidnim psihijatrijskim stanjem (N = 60) i kontrolnu grupu (N = 60). U grupi ispitanika sa intelektualnom ometenošću i grupi ispitanika sa dualnim dijagnozama nalazilo se po 25 ispitanika sa lakom (IQ od 50 do 69) i po 35 ispitanika sa umerenom intelektualnom ometenošću (IQ od 35 do 49). U istraživanju su, za prikupljanje podataka o kontrolnim varijablama, korišćeni sledeći instrumenti: demografski upitnik konstruisan za potrebe ovog istraživanja, Ravenove progresivne matrice za utvrđivanje nivoa intelektualnog funkcionisanja (Raven & Raven, 1998) i Pibodijeva skala za procenu receptivnog govora (Peabody Picture Vocabulary Test, PPVT–4, Dunn & Dunn, 2007). Za dobijanje podataka koji se odnose na nezavisne varijable upotrebljeni su zadaci za procenu sposobnosti teorije uma, tri supskale Vinelandove skale za procenu socijalnih veština (Sparrow, Cicchetti & Balla, 2006) i Skala za detekciju pervazivnih poremećaja razvoja u populaciji osoba sa mentalnom retardacijom (Pervasive Developmental Disorder Mental Retardation Scale, PDDMRS, Kraijer & de Bildt, 2005). Informacije koje su se odnosile na zavisne varijable prikupljene su primenom Baterije za procenu komunikacije (The Assessment Battery for Communication, ABaCo, Sacco et al., 2008) i Komunikacione ček liste za odrasle (Communication Checklist – Adult, CC-A, Whitehouse & Bishop, 2009). Dobijeni rezultati pokazuju da odrasle osobe sa intelektualnom ometenošću, u poređenju sa ispitanicima iz kontrolne grupe, ispoljavaju mnogo više problema u oblasti fonološke organizacije, gramatike i vokabulara, kao i pragmatsko-konverzacionih veština i veština socio-komunikacionog angažmana. Takođe, uočavamo da ispitanici sa intelektualnom ometenošću na ukupnim lingvističkim, ekstralingvističkim, paralingvističkim, kontekstualnim i konverzacionim pragmatskim aspektima ostvaruju slabija postignuća u poređenju sa ispitanicima tipičnog razvoja. Analizom dobijenih rezultata uočavamo da pragmatske veštine odraslih osoba sa intelektualnom ometenošću pozitivno koreliraju sa intelektualnim i receptivnim jezičkim sposobnostima, dok je negativna povezanost utvrđena sa primenom medikamentozne terapije i prisustvom autističkih crta u ponašanju. Varijabilnost u ukupnim postignućima na pragmatskim sposobnostima unutar grupe ispitanika sa intelektualnom ometenošću se u najvećoj meri može objasniti različitim sposobnostima razumevanja govora, kao i nivoom intelektualne ometenosti. U skladu sa tim su i rezultati koji pokazuju da su ispitanici sa lakom intelektualnom ometenošću kompetentniji od ispitanika sa umerenom intelektualnom ometenošću u sledećim aspektima pragmatskih sposobnosti – lingvističkim, ekstralingvističkim, paralingvističkim i kontekstualnim. Poređenjem ispitanika sa intelektualnom ometenošću i dualnim dijagnozama dobijeno je da ispitanici sa dualnim dijagnozama ispoljavaju nešto izraženije teškoće u razumevanju lingvističkih ironičnih iskaza, ekstralingvističkom bazičnom i standardnom razumevanju, ekstralingvističkom razumevanju prevare, paralingvističkom razumevanju kontradiktornih informacija, paralingvističkom razumevanju emocija, kao i u preuzimanju reči u konverzaciji. Dobijeni rezultati ukazuju i na to da u populaciji odraslih osoba sa intelektualnom ometenošću postoji pozitivna povezanost između pragmatskih sposobnosti i sposobnosti teorije uma, kao i između pragmatskih sposobnosti i socijalnih veština. Imajući u vidu da su pragmatske sposobnosti u direktnoj vezi sa socijalnim veštinama, koje su od izuzetnog značaja za socijalnu integraciju osoba sa intelektualnom ometenošću, rezultati ovog istraživanja bi mogli poslužiti u kreiranju programa za unapređenje komunikaciono-pragmatskih sposobnosti, sa ciljem njihovog postavljanja u funkciju ostvarivanja što adekvatnije socijalne kompetentnosti osoba sa intelektualnom ometenošću za svakodnevno funkcionisanje u socijalnoj sredini, što je krajnji cilj procesa specijalne edukacije i rehabilitacije osoba sa intelektualnom ometenošć