Antea Group Archeologie 2021/64

In februari 2021 heeft Antea Group een bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek door middel van boringen (verkennende fase) uitgevoerd in voorbereiding op de aanleg van een kabeltracé aan De Knijpe, De Broeken en Zwarte Lent te Zuidlaarderveen, gelegen in de gemeente Tynaarlo. Het tracé heeft een totale lengte van 1740 meter, dit is inclusief circa 220 m weg- en boompersingen en vindt plaats in de berm/bestaande kabel- en leidingstrook. De ontgravingsdiepte van de sleuf is ca 0,9 m onder het maaiveld en de breedte van de sleuf is 0,4 m. De gecalculeerde omvang van het plangebied is circa 600 m2. Resultaten onderzoek Uit het bureauonderzoek volgde een verwachting voor archeologische resten uit het laat paleolithicum, het mesolithicum en de ijzertijd/Romeinse tijd op dekzandkoppen aan de rand van het beekdal van de Hunze. Archeologische vondsten wijzen erop dat het gebied in die perioden bewoonbaar was. Deze verwachting geldt echter alleen voor een intacte podzolbodem. Dekzandkoppen kenmerken zich door een andere vochthuishouding dat in de bodem zichtbaar is door de vorming van een podzolbodem. Voor het plangebied betreft dit een moerige podzol, die op de tussen het veen uitstekende koppen is gevormd en na verloop van tijd zelf met een veenlaag zijn bedekt. Het booronderzoek bevestigt de aanwezigheid van de dekzandkoppen in het plangebied (aan delen van De Broeken en Zwarte Lent), maar restanten van die bodem zijn meestal aangetroffen in de vorm van zandbrokken in een verstoord pakket. In drie boringen zijn de restanten nog in het profiel aanwezig (07, 09 en 15). Het betreft hier vermoedelijk resten van moerige podzolgronden, die op de overgang van veen naar zandgebied voorkomen. Er is (bodemkundig) gezien geen aanwijzing om een vindplaats in het plangebied te verwachten, althans niet voor een intacte vindplaats. Ook zijn er geen indicatoren aangetroffen die in directe zin een aanwijzing zijn voor een vindplaats (zoals aardewerk of vuursteen uit boringen, molshopen of akkerranden). De geologische opbouw van de profielen bestaat aan de basis uit dekzandafzettingen (Formatie van Boxtel, Laagpakket van Wierden) die op deze plaats het oerdal van de Hunze gevuld hebben. De lithologie van het pakket verschilt van plaats tot plaats van uiterst fijn tot matig fijn zand, dat over het algemeen zwak siltig is maar soms ook matig siltig. Fijn grind is sporadisch aanwezig. In het zuidwestelijke deel van het tracé is op dit dekzand een laag zandig sterk amorf veen aangetroffen. Het contactvlak met het dekzand is in dat geval vaak scherp, maar onregelmatig, waarbij brokken veen tot in het zand zijn doorgedrongen (zonder nadere bodemvorming). Stukken hout komen zowel in het veen als in het zand onder het (oorspronkelijke) veen voor. Het zandige karakter van het veen en de amorfiteit ervan duidt erop dit veenvorming in de invloedssfeer van de beek betreft, waarbij humus, hout en zand zijn aangespoeld en tot afzetting zijn gekomen en daarmee tot de beekafzettingen worden gerekend (Formatie van Boxtel, Laagpakket van Singraven). Het veenpakket is in boring 01 (het dichtst bij de Hunze) het dikst en meest intact. In de top van het veen is hier roestvorming opgetreden. Waar het veen aanwezig is of was, is deze laag vrijwel overal afgedekt door een humeuze zandlaag. Dit betreft de moderne bouwvoor/ploegvoor en bestaat hoofdzakelijk uit opgebracht materiaal. Selectieadvies Het grootste deel van het aan te leggen tracé zal plaatsvinden in reeds geroerde grond. Dit is bevestigd door de resultaten uit de boringen. Op een aantal locaties zijn restanten van podzolprofielen aangetroffen. Boring 15 is weliswaar nog deels intact, maar ligt in een zone die aantoonbaar grootschalig is verstoord (noordzijde Zwarte Lent). Op grond van dit algemene verstoringsbeeld wordt daar weinig kans op intacte vindplaatsen verwacht. Voor boring 07 geldt dat deze de verwachting voor de oostelijke berm in beeld heeft gebracht, terwijl het tracé in de westelijke berm in opgehoogde grond ligt (boring 08A). Ook voor het tracé ter hoogte van boring 07 wordt daarom geen vervolgonderzoek geadviseerd. De podzolrestanten in boring 09 zijn tevens van verstoorde aard. Verder zijn er geen archeologische indicatoren aangetroffen, ook niet in het gezeefde materiaal, waardoor de kans op de aanwezigheid van een intacte archeologische vindplaats ook hier als zeer gering wordt ingeschat. De mate van intactheid van de aangetroffen profielen en de daarin voorkomende kenmerken van een (oorspronkelijke) podzolbodem in combinatie met de afwezigheid van archeologische indicatoren zijn naar onze mening te gering om een vervolgonderzoek te kunnen onderbouwen. De kans op een intacte archeologische vindplaats is namelijk zeer klein. Wij adviseren tot vrijgave van het plangebied. Dit advies geldt niet voor het ruimere gebied, maar alleen voor de aanleg van kabels en leidingen in bestaand kabel- en leidingenbed en alleen voor het bewuste tracé. Intacte vindplaatsen worden op grond van de verstoringsgraad niet verwacht, maar restanten van eventuele vindplaatsen zijn nog wel te verwachten – ook in verstoorde grond. Deze restanten bestaan uit aardewerkscherven en vuursteenbewerkingsafval (splinters, afslagen en dergelijke). Wij adviseren de aannemer van het werk eventuele vondsten uit de uitkomende grond te verzamelen en te melden aan de archeologisch adviseur van de gemeente. Dit kan ook via een contactpersoon (archeoloog) van Antea Group. Dit advies is niet vrijblijvend, maar gebaseerd op de wettelijke meldingsplicht (artikel 5.10 van de Erfgoedwet). Dit kan gebeuren bij de gemeente Tynaarlo, via het gemeenteloket (tel. 0593 – 539222) of bij de gemeentelijk archeoloog (dhr. M. Huisman; m.huisman@tynaarlo.nl)