Bureauonderzoek en Verkennend Booronderzoek Archeologie Plangebied Lekdijk 1a te Amerongen Gemeente Utrechtse Heuvelrug

Hamaland Advies heeft in opdracht van Bekhuis & Kleinjan een archeologisch bureauonderzoek en een verkennend booronderzoek uitgevoerd voor de ontwikkeling aan de Lekdijk 1a te Amerongen, gemeente Utrechtse Heuvelrug. De ontwikkeling betreft de nieuwbouw van een woning en de aanleg van nutsvoorzieningen. Het nieuw te bebouwen perceel heeft een oppervlakte van circa 3.357 m2. De woning wordt gefundeerd op 24 boorpalen met een diameter van 30 cm inclusief ringbalken. De onderkant van de funderingsbalken inclusief isolatie komt ongeveer op 43 cm-mv te liggen (5,77 m +NAP). De aan te leggen nutsvoorzieningen worden tot 0,8 m-mv en 1,0 m-mv ten opzichte van het nieuwe maaiveldniveau aangelegd (5,4 m +NAP of 5,2 m +NAP). Het plangebied ligt volgens het bestemmingsplan ‘Buitengebied Overberg, Maarn, Maarsbergen, Amerongen (2019)’ in een gebied met dubbelbestemming Waarde- Archeologie 2. Archeologisch onderzoek is noodzakelijk bij bodemingrepen groter dan 100 m² en dieper dan 30 cm-mv. Op de archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart, opgesteld door ADC Heritage in 20101, heeft het plangebied een hoge archeologische verwachting. Volgens de beleidskaart dient archeologisch onderzoek uitgevoerd te worden bij gebieden groter dan 150 m2 en bodemingrepen dieper dan 30 cm-mv. Dit beleid is in de loop der jaren echter enigszins aangepast. Het vigerende beleid staat op de gemeentelijke website.2 Op deze vernieuwde kaart heeft het plangebied waarde- archeologie 2 bufferzone zeer hoog. Het streven binnen deze gebieden is behoud in situ. Een onderzoekverplichting geldt bij plangebieden groter dan 100 m² en bij bodemingrepen dieper dan 30 cm-mv. Conclusie Het bureauonderzoek toonde aan dat de kans op de aanwezigheid van archeologische vindplaatsen vanaf het Neolithicum tot de Bronstijd middelhoog wordt geacht. De kans op vindplaatsen uit de periode Bronstijd tot de Vroege Middeleeuwen wordt hoog geacht als het plangebied gesitueerd is op een oeverwal. Als het plangebied gesitueerd is in een komgebied wordt een lage verwachting toegekend aan deze perioden. De trefkans op archeologische resten uit de Late Middeleeuwen tot en met het heden wordt laag ingeschat, omdat het plangebied vanaf de eerste topografische kaarten altijd agrarisch in gebruik is geweest. De trefkans op vindplaatsen is mede afhankelijk van de mate van intactheid van de bodem. Het plangebied is niet eerder bebouwd geweest en is in gebruik als grasland. Diepe verstoringen binnen het plangebied worden op basis van het bureauonderzoek niet verwacht.In Archis3 zijn verscheidene vindplaatsen en vondsten in de buurt van het plangebied aangetroffen. Hierbij zijn vooral de perioden IJzertijd, Romeinse tijd en de Middeleeuwen vertegenwoordigd. Het verkennend booronderzoek heeft aangetoond dat de hoge archeologische verwachting voor het plangebied niet gerechtvaardigd is voor de te verstoren bodemlagen. Binnen het plangebied zijn tijdens het booronderzoek weliswaar verscheidene in potentie geschikte bewoningsniveaus aangetroffen, zoals de verwachte oeverafzettingen, maar cultuurlagen en archeologische indicatoren ontbreken. De in potentie geschikte bewoningslagen bestaan uit oeverafzettingen van de Formatie van Echteld (boring 1 en 2) en de top van het Pleistocene dekzand van de Formatie van Boxtel (boring 1, 4, 5 en 6). Binnen het plangebied komen rivierafzettingen (kom-, oever-, en dijkdoorbraakafzettingen) voor, behorend tot de Formatie van Echteld. In vier boringen dekken deze afzettingen het onderliggende dekzandpakket af, behorend tot de Formatie van Boxtel, Laagpakket van Wierden. In boring 2 en 3 ontbreekt het dekzandpakket. De oorzaak hiervan is de aanwezigheid van dijkdoorbraakafzettingen, welke vermoedelijk zijn ontstaan tijdens de dijkdoorbraak in 1747. Tijdens het ontstaan van deze afzettingen is het onderliggende dekzand en het afdekkend pakket verspoeld. Als het aangetroffen kleipakket met komafzettingen inderdaad jonger is dan 1747, liggen de eventuele archeologische resten uit oudere perioden dermate diep dat zij niet bedreigd worden door de geplande ontwikkeling. Bovendien vinden de nieuwe bodemingrepen grotendeels plaats in de nieuwe ophoging en zullen de diepste bodemingrepen (aanleg van nutsvoorzieningen) niet dieper dan 50 cm min huidig maaiveld gerealiseerd worden. Selectieadvies Tijdens het booronderzoek zijn binnen de toekomstige verstoringsdiepte geen potentiele bewoningsniveaus aangetroffen. Voorafgaand aan de geplande nieuwbouw zal het terrein circa 0,5 meter opgehoogd worden om het toekomstige maaiveldniveau aan te laten sluiten bij het niveau van de bestaande bebouwing. De toekomstige werkzaamheden zullen ter plaatse van de nieuwbouw tot ongeveer 0,43 m-mv en ter plaatse van de nutsvoorzieningen tot maximaal 1,0 m-mv plaatsvinden. Daardoor is sprake van een zeer geringe bodemverstoring. Op basis van de onderzoeksresultaten is aangetoond dat binnen de geplande ontgravingsdiepte geen resten van een archeologische vindplaats te verwachten zijn. Potentiële bewoningsniveaus zoals de zwak ontwikkelde vegetatiehorizonten of de top van het dekzand, liggen, voor zover aanwezig, buiten het bereik van de geplande bodemverstoring. Door de geringe bodemverstoring en het ontbreken van concrete aanwijzingen voor een vindplaats wordt geadviseerd het plangebied vrij te geven (geen vervolgonderzoek). Selectiebesluit De gemeentelijk archeoloog van gemeente de Utrechtse Heuvelrug (dhr. P. Weterings) heeft de resultaten van het booronderzoek op 17 december 2019 en 8 januari 2020 getoetst. Hij onderschrijft de conclusies van het uitgevoerde booronderzoek deels: de kans dat eventuele archeologische resten door de geplande ingrepen verloren gaan, is klein. Toch gaat het volgens hem te ver om te stellen dat er überhaupt geen sprake van een vindplaats is. Daarvoor zijn de verstoringen te gering en de duiding van de aangetroffen bodemlagen te summier. Als het aangetroffen kleipakket dat het dekzand afdekt inderdaad jonger is dan 1747, liggen de eventuele archeologische resten uit oudere perioden dermate diep dat zij niet bedreigd worden door de geplande ontwikkeling. In dat geval kan hij instemmen met het vrijgeven van het plangebied voor de geplande werkzaamheden. Dat betekent tevens dat de dubbelbestemming waarde-archeologie 2 gehandhaafd blijft, zij het op een diepte vanaf 100 cm onder het maaiveld. Voorbehoud Het archeologisch onderzoek is erop gericht om de kans op het aantreffen dan wel vernietigen van archeologische waarden bij bouwwerkzaamheden in het plangebied te verkleinen. Verder dient te allen tijde bij het afgeven van een omgevingsvergunning de wettelijke meldingsplicht (ex artikel 5.1 van de Erfgoedwet) kenbaar te worden gemaakt, om het documenteren van toevalsvondsten te garanderen: ‘Degene die anders dan bij het doen van opgravingen een zaak vindt waarvan hij weet dan wel redelijkerwijs moet vermoeden dat het een monument is (in roerende of onroerende zin), meldt die zaak zo spoedig mogelijk bij onze minister’. Deze aangifte dient te gebeuren bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in Amersfoort. Het verdient aanbeveling ook de verantwoordelijk ambtenaar van de gemeente Utrechtse Heuvelrug (dhr. P. Weterings) hiervan per direct in kennis te stellen