Archeologisch vooronderzoek in het kader van de herinrichting van de Campagnebeek, gemeente Boxmeer

Vestigia Archeologie & Cultuurhistorie heeft een archeologisch bureauonderzoek uitgevoerd voor een plangebied in Maashees, gemeente Boxmeer. De opdrachtgever is in opdracht van het Waterschap Aa en Maas bezig met het opstellen van een inrichtingsplan voor de herinrichting van de Campagnebeek. In het oostelijk deel van de Campagnebeek, vanaf de weg genaamd Campagne, tot aan de uitmonding in de Maas dient beekherstel te worden uitgevoerd. Dit gedeelte valt onder het convenant met RWS voor beekmondingherstel (KRW-doelen). Voor het westelijk deel streeft Waterschap Aa en Maas naar beekherstel en versterking ecologische verbindingen. Een meer natuurlijke inrichting versterkt de (provinciale) natuurdoelen van de beek en zal daarbij een positief effect op de KRW Maas kunnen hebben. Door herinrichting van de Campagnebeek kunnen de KRW-doelen worden behaald. Een belangrijke maatregel betreft het herstellen van de kweltoevoer richting de beek (afbeelding 2-5). Door de beek in te richten als moerasbeek, door ophoging van de bodem en verflauwing van de taluds wordt kwel minder snel afgevoerd en profiteren kwelminnende soorten hiervan. Het voedselrijke landbouwwater dient te worden afgekoppeld van deze moerasbeek en via alternatieve watergangen worden afgevoerd richting de Maas. De direct aangrenzende agrarische percelen dienen extensief beheerd te worden zonder toediening van drijfmest. De beekmondig moet worden vrijgemaakt van breuksteen en andere obstakels, zodat vrije migratie van vissoorten mogelijk wordt. In het kader van het project worden ook enkele greppels/sloten gegraven en geherprofileerd. Doel van het archeologisch bureauonderzoek was vast te stellen of er in het plangebied sprake is (of kan zijn) van archeologische resten die door de ingrepen verstoord dreigen te worden en, indien mogelijk, uitspraken te doen over de waarde hiervan in termen van fysieke en inhoudelijke kwaliteit zoals zeldzaamheid en gaafheid. Op basis van de resultaten van dit bureauonderzoek kan voor de hogere delen van het plangebied een hoge archeologische verwachting worden toegekend. De hoge ligging, direct grenzend aan enkele lager gelegen oude Maasgeulen, maakt deze locaties aantrekkelijk voor bewoning. Gezien de gedane vondsten rondom het plangebied, moet hier rekening worden gehouden met archeologische resten uit de perioden Paleolithicum tot de Vroege Middeleeuwen B. De kans op het aantreffen van bewoningsresten uit de Late Middeleeuwen en Nieuwe Tijd wordt op grond en het ontbreken van aanknopingspunten op oude kaarten als laag ingeschat. Toch kunnen bewoningsresten niet volledig worden uitgesloten aangezien erven in de loop der tijd verplaatst kunnen zijn. De twee Maasgeulen die het grootste deel van het plangebied innemen, hebben een specifieke archeologische verwachting voor aan water gebonden economische en rituele activiteiten (zoals voorden, visfuiken en rituele deposities). De trefkans op dergelijke archeologische resten is laag. Deze zones bieden wel mogelijkheden tot inzicht in de landschappelijke situatie van de ‘op het hoge en droge’ aangetroffen archeologie, in de vorm van een meer geschikte bodem voor het verrichten van pollenonderzoek en C14 dateringen. Er worden geen ondergrondse bouwhistorische waarden verwacht binnen het plangebied. Op de Indicatieve Kaart Militair Erfgoed (IKME) staan binnen het plangebied geen resten van ondergronds en bovengronds militair erfgoed afgebeeld. De weg Maasheseweg/Monseigneur Geurtsstraat is van zeer hoge cultuurhistorische waarde. Advies Op basis van het bureauonderzoek adviseert Vestigia Cultuurhistorie & Archeologie voor de hoger gelegen gebieden met een hoge verwachting voor alle locaties waar graafwerkzaamheden plaatsvinden vervolgonderzoek uit te laten voeren. Dit betreft de deelgebieden weergeven op afbeelding 10 (rode gebieden). In het uiterst noordoosten van het plangebied betreft dit het uitgraven van een teensloot tot 0,50 m-mv; in het centrale deel van het plangebied het herprofileren van de greppel langs de Monseigneur Geurtsstraat waarbij tot 1,50 m-mv wordt vergraven. Een dergelijk vervolgonderzoek door middel van karterende boringen uit te voeren karterend booronderzoek heeft tot doel vast te stellen of een behoudenswaardige vindplaats aanwezig is binnen het plangebied. Ook bodemgaafheid, bodemgeografie, laagopbouw en bodemstratigrafie komen hierbij aan de orde. Hierbij dient methode E1 in de KNA-leidraad Inventariserend veldonderzoek (brede archeologische verwachting) als uitgangspunt te worden gebruikt, met een grid van 20 x 25 m, oftewel 20 boringen per hectare. Bij de betreffende tracés dient te worden geboord in een raai van boringen met een onderliggende afstand van 20 m. Als alternatief kan ervoor worden gekozen om het vervolgonderzoek uit te voeren in de vorm van een archeologische begeleiding (conform KNA protocol 4004, variant Proefsleuven). De archeoloog moet daarbij wel in de gelegenheid worden gesteld om eventuele sporen vast te leggen. In dat geval moet rekening gehouden worden met enige vertraging van de civiele werkzaamheden. Voor de twee Maasgeulen geldt een lage archeologische verwachting. In deze gebieden is archeologisch vervolgonderzoek niet noodzakelijk. Archeologische toevalsvondsten zijn echter niet geheel uitgesloten en eventuele resten kunnen bijzondere datasets betreffen. Er dienen daarom voor deze gebieden conform de Leidraad Beekdalen in Pleistoceen Nederland afspraken gemaakt te worden tussen de uitvoerder en het bevoegd gezag met betrekking tot de omgang met dergelijke ‘toevalsvondsten’. Deze afspraken dienen schriftelijk te worden vastgelegd. Bij de werkzaamheden dient rekening te worden gehouden met de vastgestelde zeer hoge cultuurhistorische waarde van de Maasheseweg/Monseigneur Geurtsstraat. Het bevoegd gezag, de Gemeente Boxmeer, dient eerst over het advies in dit rapport een besluit te nemen. Wanneer het bevoegd gezag besluit dat vervolgonderzoek niet noodzakelijk is en het plangebied wordt vrijgegeven voor de voorgenomen ontwikkelingen, blijft de meldingsplicht archeologische toevalsvondst of waarneming van kracht (Erfgoedwet, artikel 5.10 Archeologische toevalsvondst). Aangezien het nooit volledig is uit te sluiten dat tijdens eventueel grondverzet een archeologische toevalsvondst wordt gedaan, is het wenselijk de uitvoerder van het grondwerk te wijzen op de plicht om hiervan zo spoedig mogelijk melding