Türkiye'de yükseköğrenimde sosyal eğitim güvencesi

"Türkiye'de Yükseköğrenimde Sosyal Eğitim Güvencesi" başlığını taşıyan bu çalışmada; önce Sosyal Devletin yükseköğrenimde "fırsat ve imkân eşitliği"ni sağlama görevini belirlemeye çalıştık. Bunun için de öncelikle Sosyal Devletin ve eğitim ve öğrenim hakkının da içinde bulunduğu sosyal hakların işlevlerini kısaca ortaya koyduk. Bu arada 1961 Anayasası'nın 50. maddesinin ifadesiyle "halkın eğitim ve öğrenim ihtiyacının sağlanması(nın) Devletin başta gelen ödevlerinden" olduğu tespit edilmiştir. Keza her insanın kabiliyet ve istidatlarına (yeteneklerine ve başarı durumlarına) göre her kademede ve her branşta eğitim hakkının tanınmasını ve imkanlarının sağlanmasını Devletten talep etme hakkı (sosyal hakkı) bulunduğu da anlaşılmıştır.1961 Anayasası'nın 53. Ve 1982 Anayasası'nın 65. Maddelerine göre; Sosyal devletin başta gelen eğitim ve öğrenimi sağlama görevini, öteki sosyal görevlerinden farklı olarak, "mali kaynaklarının yeterliliği" ölçüsüne dayanarak mutlaka ifa etmekten kaçınamayacağı ortaya konmuştur. Daha sonra sosyal haklardan olan eğitim ve öğrenim hakkının tanınmasına ve devletin bu alandaki sosyal görev ve ödevlerine ilişkin; uluslar arası ve ulusalüstü (bölgesel) insan hakları bildiri ve sözleşmelerinin hükümleri, 1961 ve 1982 anayasalarının konuya ilişkin düzenlemeleri ile Milli Eğitim Temel Kanunu ve Kredi ve Yurtlar Kurumu Kanunu (YURTKUR Kanunu) hükümleri incelenmiştir. Bu inceleme sonucunda, Türkiye'de eğitim ve öğrenimde ve özellikle yükseköğrenim alanında; normatif düzenlemeler ile asgari ölçülerde fırsat (hak) ve imkân eşitliğinin sağlanmaya çalışıldığı görülmüştür. Ancak bu normatif düzenlemelere rağmen herkese, her kademede ve her branşta tanınmış olan fırsatlardan (haklardan) eşit olarak yararlanmayı sağlayacak olanakların sağlanamadığı görülmüştür. Bu konudaki sayısal veriler ve sınırlı sayıdaki tablolar bu tespitleri somut olarak doğrulamaktadır. Yükseköğrenimde fırsat ve imkân eşitliğinin sağlanması için araç olan burs, kredi ve yurt yardımlarının son derece yetersiz olduğu görülmektedir. Eğitim ve öğrenimin her kademesinde ve her branşında herkese fırsat ve imkân (hak ve olanak) eşitliğinin yeterli ölçüde sağlanmasının büyük ölçüde Devletin mali ve ekonomik olanaklarına bağlı bulunduğu bir gerçektir. Ancak özellikle Türkiye'de, öteki Batı ülkelerine göre gayrisafi milli (yurt içi) hasıladan (GSYİH) eğitime ayrılan pay oldukça düşük kalmakta, bu durum yükseköğrenime elbette yansımaktadır. Batı ülkelerinde ve özellikle 1998 yılı rakamlarına göre Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) ülkelerinde yükseköğrenimin finansmanının %23'ü ve ABD'de ise %53'ü özel sektör tarafından karşılanmaktadır; buna mukabil Türkiye'de ise ancak %6'sı özel sektör kaynaklarından sağlanmaktadır. Özel sektör ve vakıf üniversitelerinin kapasitelerinin arttırılması ve bu yolla özel sektör ve vakıf üniversitelerinin eğitimin finansman yükünün arttırılması bir çıkış yolu olarak görülmektedir