Natura 2000: a balance between agriculture and nature conservation

Opracowanie dotyczy zagadnień związanych z funkcjonowaniem obszarów Natura 2000, zwłaszcza kwestii możliwości gospodarowania i korzystania z finansowych instrumentów wsparcia w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Obszary Natura 2000 postrzegane są na dwa sposoby. Przyrodnicy powołanie ich uznają za niezbędne i korzystne. Dla ekonomistów, władz samorządowych, a często także dla społeczności zamieszkujących te tereny bądź ich sąsiedztwo, wyznaczenie tych obszarów łączy się z dużym zagrożeniem dla rozwoju gospodarczego. Nasuwa się zatem pytanie, jakie rodzaje działalności gospodarczej powinny być rozwijane i jakie instrumenty finansowe powinny być uruchomione, aby współistnienie rolnictwa i środowiska przyrodniczego było równoważne? Na przykładzie dwóch województw: podkarpackiego i świętokrzyskiego, które cechują się wysokim udziałem obszarów przyrodniczo cennych, przeanalizowano podstawowe dane, dotyczące funkcjonowania obszarów Natura 2000 i pozostałych form ochrony przyrody oraz stanu i wielkości płatności rolno-środowiskowych. Badania wykazały, że obszary Natura 2000 dominowały w województwie podkarpackim, natomiast w województwie świętokrzyskim stanowiły mniejszy udział. Analiza płatności rolno-środowiskowych dowiodła, że w ramach zobowiązań 2007-2013 zarówno kwota wsparcia, jak i liczba beneficjentów w odniesieniu do badanych województw nie była wysoka, co oznacza małe zainteresowanie tym rodzajem instrumentu wsparcia rolnictwa na obszarach przyrodniczo cennychThe study concerns issues connected with the areas being part of the Natura 2000 network, especially the question of managing and making proper use of financial support instruments within the Common Agricultural Policy. The areas of Natura 2000 are perceived two-dimensionally. Conservationists regard their crea tion as essential and beneficial. However, for economists, local governments, and also for local communities living in the neighbourhood, the designation of such areas poses a threat to economic development. Therefore, the question arises: What sorts of business activity should be developed, and what types of financial instruments should be initiated so as to reconcile farming interests and environmental protection? Basic data concerning the functioning of Natura 2000 areas, and other ways of nature conservation, as well as the condition and levels of agri-environmental payments are analysed, as exemplified in the Podkarpackie and Świętokrzyskie Voivodeships. They both boast a considerable number of valuable natural ecosystems. The research has proved that Natura 2000 areas are more numerous in Podkarpackie, while they account for a smaller percentage of Świętokrzyskie. The analysis of agri-environmental pay ments has shown that within the commitments of 2007-2013, both the amount of granted support and the number of beneficiaries were relatively low in the provinces under examination, which indicates weak interest in this kind of instrument for support of farming in environmentally valuable areas.Uniwersytet Rzeszowski, Wydział EkonomiiAdamczyk P., Aktywność ekonomiczna ludności ekonomicznej w Polsce, „Roczniki Naukowe SERiA” 2009, t. 11, z. 4.Adamska H., Aktywność ekonomiczna mieszkańców obszarów wiejskich jako element zrównoważonego rozwoju, „Roczniki Naukowe SERiA” 2010, t. 12, z. 5.Aktywność ekonomiczna ludności Polski, GUS, Warszawa 2012.Bołtromiuk A., Gospodarcze i społeczne aspekty funkcjonowania sieci Natura 2000 w parkach narodowych, [w:] A. Bołtromiuk, Zrównoważony rozwój obszarów przyrodniczo cennych, t. 2. Gospodarcze i społeczne aspekty funkcjonowania sieci Natura 2000 w parkach narodowych, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej, Białystok 2011.Bołtromiuk A., Kłodziński M., Natura 2000 jako czynnik zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich regionu Zielonych Płuc Polski, IRWiR PAN, Warszawa 2011.Bołtromiuk A., Zrównoważony rozwój obszarów przyrodniczo cennych, t. 2. Gospodarcze i społeczne aspekty funkcjonowania sieci Natura 2000 w parkach narodowych, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku, Białystok 2011.Charakterystyka obszarów wiejskich, Urząd Statystyczny w Olsztynie, Olsztyn 2004.Decyzja Komisji Europejskiej Nr 2011/64/UE z 10.01.2011 r., Dz. Urz. UE Nr L 33 z 08.02.2011 r.Krasowicz S. et al., Racjonalne gospodarowanie środowiskiem glebowym Polski, “Polish Journal of Agronomy” 2011, No 7.Kucharska A., Przewodnik po programie rolnośrodowiskowym, MRiRW, Warszawa 2010.Kulińska-Sadłocha E., Idea zrównoważonego rozwoju a ordoliberalna koncepcja społecznej gospodarki rynkowej, „Optimum. Studia Ekonomiczne” 2011, nr 4 (52).Makieła Z., Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich w woj. podkarpackim, [w:] Obszary wiejskie. Wielofunkcyjność, migracje, nowe wizje rozwoju, W. Kamińska, K. Heffner (red.), Studia, t. 133, PAN, Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, Warszawa 2011.Michna W., Polityka gospodarcza Polski w pierwszych dekadach XXI wieku, Wydawnictwo Akademii Finansów, Warszawa 2009.„Rocznik Statystyczny Województw”, GUS, Warszawa 2011.Stan wdrażania sieci Natura 2000 w Polsce, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Warszawa, luty 2010 (maszynopis).Szałda M., Realizacja programów rolnośrodowiskowych w województwie świętokrzyskim w 2011 roku ze szczególnym uwzględnieniem obszarów Natura 2000, referat wygłoszony na Międzynarodowych Targach Turystyki Wiejskiej i Agroturystyki Agrotravel 2012, Modliszewice.Wilkin J., Wielofunkcyjność rolnictwa – nowe ujęcie roli rolnictwa w gospodarce i społeczeństwie, [w:] Wielofunkcyjność rolnictwa. Kierunki badań, podstawy metodologiczne i implikacje praktyczne, J. Wilkin (red.), IRWiR PAN, Warszawa 2010.Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Komisja Europejska KOM (2010) 672 wersja ostateczna, Bruksela, dnia 18.11.2010, http://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2009_2014/documents/com/com_com(2010)0672_/com_com(2010)0672_pl.pdf, data dostępu 14.04.2014 r.Natura 2000 w Polsce, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, http://natura2000. gdos.gov.pl, data dostępu 14.04.2014 r.System Informacji Zarządczej ARiMR, data sporządzenia 21.03.2014 r., http://www.arimr.gov.pl/, data dostępu 14.04.2014 r.22924