Heeft de geschiedenis echt een doel? Immanuel Kant over het juiste gebruik van teleologie in de geschiedenis

In dit paper wordt de kritiek van Immanuel Kant op Johann Gottfried Herders opvatting van de geschiedenis onder de loep genomen met als doel om de eigen ideeën van Kant met betrekking tot teleologische principes in de geschiedenis te verhelderen. Kants argument tegen Herder is gestoeld op een analyse van het Herderiaanse concept van Grundkraft – een onzichtbare organische kracht die alle materie tot alsmaar perfectere vormen verwerkt, met als eindpunt de mensheid. Kant stelt dat die kracht een doel veronderstelt en daarmee metafysisch is, wat inconsistent zou zijn met Herders expliciete afwijzing van metafysica. De vraag is of Kant zelf niet ook kwetsbaar is voor dit argument. Hij plaatst zelf in zijn Idee zu einer allgemeinen Geschichte in weltbürgerlicher Absicht immers ook doelen in de natuur. In het paper laat ik zien dat zijn opvatting van teleologische principes, zoals die naar voren komt in ander werk van zijn hand, hem vrijwaart van deze kritiek. Door Kants Idee op deze manier te beschouwen, gecontrasteerd met de positie van Herder, is het mogelijk om scherper te reflecteren op Kants eigen standpunt, dat zo beter uit de verf komt dan wanneer het in isolatie bekeken wordt