Totalna porażka. O dwóch projektach fotograficznych [Epic Fail: About Two Photographic Projects]

Epic Fail: About Two Photographic Projects The paper discusses images of failure in Polish photography created in 1970–2000, drawing on three particular projects: Archeology of Photography by Jerzy Lewczyński and the exhibitions The New Documentalists (2006) and Postdocument: Missing Documents: Documents of the Polish Transformation After 1989 (2012). As such, it concentrates on documentary, or post-documentary, photography which suffers no illusions as to the mimetic power of the medium, but persists in hoping that photos can have social impact. As the analyzed projects aim to create a critical picture of reality, they focus on spaces and people subject to exclusion and on the experience of failure (e.g., Unfinished Houses by Konrad Pustoła and Wojciech Wilczyk’s There’s No Such Thing as an Innocent Eye), as well as on the erosion of interpersonal relations (e.g., Aneta Grzeszykowska’s Album). Disappointments stemming from both the socialist reality and Polish capitalism mix with the desire to find and preserve what is intimate and authentic. The discussed artists devote the majority of their attention to the problem of photography as a medium and its ability to generate social change. However, they remain fully aware of the fact that the very nature of the photographic image, with its media entanglements, makes it difficult to create an unadulterated reflection of reality; it also makes it difficult to accept anything that does not fit the visual poetics of success, anything old, damaged, démodé, or kitschy. Accordingly, the artists raise important questions about the rules for creating images in the photographic universe and about the possibility of transcending them to create a new type of document, one that would elude the rules of “dominant images” (a term first coined by Rafał Drozdowski), and to enable such a use of photography as was postulated by John Berger: rooted in personal experience and memory. Totalna porażka. O dwóch projektach fotograficznych Artykuł ukazuje obrazy porażki w fotografii polskiej powstałej w okresie 1970–2000. Odwołuje się do trzech projektów: Archeologii fotografii Jerzego Lewczyńskiego oraz wystaw Nowi dokumentaliści (2006) i Postdokument. Świat nie przedstawiony. Dokumenty polskiej transformacji po 1989 roku (2012). Skupia się więc na fotografii nurtu dokumentalnego czy postdokumentalnego – nieżywiącej złudzeń co do mimetycznej mocy medium, ale nieporzucającej nadziei na społeczne oddziaływanie zdjęć. Przywoływane projekty stawiają sobie za cel stworzenie krytycznego obrazu rzeczywistości, a więc koncentrują się na przestrzeniach i ludziach podlegających wykluczeniu, przegranych (np. Niedokończone domy Konrada Pustoły, Niewinne oko nie istnieje Wojciecha Wilczyka), a także na erozji stosunków międzyludzkich (np. Album Anety Grzeszykowskiej). Rozczarowania związane zarówno z rzeczywistością socjalistyczną, jak i polskim kapitalizmem, mieszają się z pragnieniem odnalezienia i ocalenia tego, co żywe, bliskie, autentyczne. Artyści najwięcej uwagi poświęcają problemowi fotografii jako medium i jej zdolności generowania społecznej zmiany. Zdają sobie sprawę, że specyfika obrazu fotograficznego z jego medialnymi uwikłaniami utrudnia przekazanie niezafałszowanego obrazu rzeczywistości oraz akceptację tego, co nie mieści się w obrębie wizualnej poetyki sukcesu, tego, co stare, zniszczone, niemodne, kiczowate. Zadają w ten sposób pytanie o reguły tworzenia obrazów w fotograficznym uniwersum i o możliwość ich przekroczenia – stworzenia nowego dokumentu. Miałby on wymykać się regułom „obrazów dominujących” (określenie Rafała Drozdowskiego), umożliwić takie użycie fotografii, jakie postulował John Berger: zakorzenione w osobistym doświadczeniu i pamięci