Rotterdam Crooswijksebocht. Een bureauonderzoek en een verkennend en karterend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen.: BOORrapporten 663

Algemeen In opdracht van Stadsbeheer Rotterdam heeft de afdeling Onderzoek en Rapportage van Archeologie Rotterdam (BOOR) in de winter van 2018-2019 een verkennend en karterend inventariserend veldonderzoek uitgevoerd in het onderzoeksgebied Rotterdam Crooswijksebocht. In totaal zijn verspreid over het onderzoeksgebied vierentwintig handmatige boringen verricht. Er is geboord vanaf het maaiveld tot maximaal 9,11 m - NAP (8,86 m - mv). Voorafgaand aan het veldonderzoek is voor het gebied een bureauonderzoek uitgevoerd. De onderzoeken zijn verricht, omdat het onderzoeksgebied heringericht zal worden, waarbij grondroerende werkzaamheden worden uitgevoerd. Ter hoogte van het onderzoeksgebied (een strook van ongeveer 100x50 m) langs de oostzijde van de Rotte, aan weerszijden van de Zwaanshalsbrug, wordt de oever tot 1 m beneden maaiveld afgegraven. Resultaten Uit het bureauonderzoek, waarbij onder meer is gekeken naar de historische situatie, de bodemopbouw ter plaatse en de bekende archeologische waarden in de omgeving van het onderzoeksgebied, komt naar voren dat voor het gehele onderzoeksgebied een lage archeologische verwachting geldt voor vindplaatsen uit het Neolithicum en Bronstijd ter hoogte van de Afzettingen van Calais/Gorkum onder het veen. In de top van het Hollandveen kunnen bewoningssporen uit de IJzertijd, de Romeinse tijd en de Middeleeuwen aanwezig zijn. Hiervoor geldt een redelijk hoge tot hoge verwachting. De aanwezigheid is sterk afhankelijk van de mate van aantasting van de top van het Hollandveen. Voor het onderzoeksgebied geldt een zeer hoge verwachting voor het aantreffen van sporen uit de periode Late Middeleeuwen en Nieuwe tijd, specifiek voor resten van de middeleeuwse Oude Dijk en eventueel daaraan gerelateerde bewoningssporen, resten van een dam met sluis in de Rotte (beide vanaf circa 1200) en de resten van het Huis te Crooswijck met gracht (vanaf circa 1250). Archeologische resten samenhangend met het historische dijktracé worden verwacht in de top van het overstromingsdek uit de 12e eeuw (Formatie van Naaldwijk, Laagpakket van Walcheren; voorheen Afzettingen van Duinkerke III) en op of in ophogings- en bewoningslagen op deze overstromingsafzettingen. Uit het verkennend en karterend inventariserend veldonderzoek blijkt dat de ondergrond in het onderzoeksgebied bestaat uit veen van het Hollandveen Laagpakket. Het veen, aangeboord vanaf gemiddeld 6,00 m - NAP (circa 6,00 m - mv), heeft een maximaal waargenomen dikte van 107 cm. De basis van het veen is echter in geen enkele boring bereikt, waardoor de totale dikte niet bekend is. De aangetroffen top van het veen heeft een geleidelijke tot diffuse overgang met het bovenliggende klastische pakket 1. Het veen is zwak tot sterk kleiig met iets meer riet langs de Rotte en kleiiger met hout in het oosten. Het kleidek dat op het veen is afgezet, is met zekerheid aangetroffen in zeven boringen: 6, 7, 8, 9, 14, 22 en waarschijnlijk ook 24. De overstromingsafzettingen van het Laagpakket van Walcheren zijn aangeboord vanaf gemiddeld 4,50 m - NAP. De oorspronkelijke dikte van het overstromingsdek is vermoedelijk ongeveer 3 m (boring 7 langs de Rotte). De bovenkant is veelal aangetast. Ook is het pakket soms diep weggedrukt door bovenliggende ophogingspakket Ia, het mogelijke dijklichaam. Het pakket is overwegend sterk siltig, matig humeus en veelal kalkloos. Het onderste ophogingspakket wordt geïnterpreteerd als een dijklichaam (antropogeen pakket Ia). Ter hoogte van boring 18, 22 en 24 is dit pakket het meest duidelijk waargenomen. Het kalkrijke kleipakket is soms gelamineerd en bevat soms humusvlekken en lichtbeige vlekken. Hierop ligt een pakket (antropogeen pakket Ib) dat mogelijk als bewonings- en afvallagen op de dijk geïnterpreteerd kan worden (vooral boring 18 en 24 in het zuidoosten). Het pakket is ongeveer een meter dik en de bovenkant ligt ongeveer twee meter onder het maaiveld. Het kleipakket bevat mest, hout, horizontaal riet en lemige brokjes. Antropogeen pakket IIb is een dik (3,6 m, minimaal tot 7,02 m - NAP) ophogingspakket aan de oostkant van het onderzoeksgebied (boring 2). Het is een opvallend sterk gelaagd en afwisselend pakket met mestige en venige bandjes, veenbrokken, puin- en kalkbrokken. Gezien de kalk en het baksteen dateert de ophoging in ieder geval van na circa 1200. Het is onduidelijk wat deze flinke ophoging voorstelt. Antropogeen pakket III is bij ongeveer tien boringen waargenomen. Het betreft een venig pakket met veel riet (soms rullig of amorf) of zeer humeus zand. In dit pakket zit soms ook schelp, puinbrokjes en steenkool. Al lijkt het pakket soms zeer antropogeen beïnvloed, toch moet er ook een natuurlijke veengroei zijn geweest. Het betreft mogelijk een snelle natuurlijke verlanding van een laagte. Of het hier de kasteelgracht betreft is zeer onzeker. De dikte van het veenpakket is ruim een meter dik. Het bovenliggende antropogene pakket IV, een combinatie van soms klei en soms zand is minder puinig en rommelig dan het bovenste pakket. Het is gemiddeld 130 cm dik en bevat soms puin- en kalkbrokken. Hierop ligt een zandig ophogingspakket met veel puin, antropogeen pakket V. De dikte varieert tussen de 2 tot maximaal 4,6 m. De top (50 cm) betreft bouwzand en plantsoenaarde van afgelopen decennia. Het pakket bevat veel baksteen- en kalkbrokken. In boring 1 zat dicht onder het maaiveld een fragment van een daktegel. Dit is opvallend, want daktegels worden na circa 1550 nauwelijks voor daken nog gebruikt. Bij boring 18 en 24, net als boring 1 liggend ter hoogte van de te verwachten Huis te Crooswijck (zowel de middeleeuwse toren als het latere landhuis), zijn mogelijke fragmenten van oude bakstenen aangeboord. Deze zaten 1 tot meer dan 2 m onder het maaiveld. Over eventuele vindplaatsen onder het veen uit het Neolithicum of Bronstijd kan niets worden gezegd. In de organisch pakket A en klastisch pakket 1 is geen archeologie aangetroffen. De top van het veen is kleiig en in de bovenkant van het veen bevindt zich veel riet. Mogelijk wijst dit op natte omstandigheden. De top van het veen is niet ontwaterd en dus niet aantrekkelijk voor bewoning. Ook het bovenliggende kleipakket is soms zeer humeus. Ook hierin zijn geen stratigrafische niveaus aangetroffen. De meeste kans voor het aantreffen van archeologie betreffen de ophogingspakketten I t/m V. De bovenste 50 cm onder het maaiveld is verstoord. Daaronder kan er sprake zijn van funderingsresten en afbraakresten van het Huis te Crooswijck. Tot ruim 7 m onder het maaiveld zijn er ophogingspakketten aanwezig. De top van de mogelijke dijk en de daarop liggende bewoningslagen liggen ruim 2 m onder het maaiveld. Deze zijn samen ruim 4 m dik. De dijk lijkt onder de locatie van het Huis te Crooswijck te lopen. Dit zou in overeenstemming zijn met de historische gegevens dat de dijk nadat het zijn functie heeft verloren rond 1250 als dijkzate wordt verkocht en als bouwgrond dient voor diverse hofsteden, zoals dus Huis te Crooswijck en Huis te Rubroek. Beleidsbesluit Gelet op de diepteligging van de archeologische niveaus in combinatie met de beperkte diepte van de ontgravingswerkzaamheden (1 m beneden maaiveld), worden deze niveaus niet bedreigd. Het bevoegd gezag, de afdeling Beheer en Beleid van de afdeling Archeologie Rotterdam (BOOR), besluit deze verstoring te accepteren. Zonder verder archeologisch onderzoek kan worden gestart met de voorgenomen werkzaamheden. Wel bestaat bij Archeologie Rotterdam de wens om tijdens de afgraving ter hoogte van de mogelijke locatie van het Huis te Crooswijck een waarneming te doen. Tot slot wordt benadrukt, dat er altijd rekening gehouden dient te worden met zogenaamde toevalsvondsten. Hiervan dient men op basis van de Erfgoedwet 2016, art. 5.10 het bevoegd gezag (de gemeente Rotterdam, voor deze Archeologie Rotterdam) te informeren