Transect-rapport 1977: Inventariserend Veldonderzoek, Verkennende Fase. Utrecht, Groenewoudsedijk, Gemeente Utrecht (UT)

In november 2018 is een archeologisch vooronderzoek uitgevoerd in een plangebied aan de Groenewoudsedijk in Utrecht (gemeente Utrecht). De aanleiding voor het onderzoek vormen de plannen om op termijn een nieuwe woonwijk en een gronddepot op te richten. De beoogde bodemingrepen overschrijden de vrijstellingsgrens van de zone met een archeologische verwachting (1000 m2 en 50 cm beneden huidig maaiveld) en zijn daarom onderzoeksplichtig. In het plangebied heeft reeds een bureauonderzoek plaatsgevonden (Verboom-Jansen, 2018). Op grond van dit onderzoek bestond een verwachting voor de aanwezigheid van archeologische resten in het zuidelijk deel van het plangebied. Deze verwachting is gebaseerd op de aanwezigheid van dekzand in de ondergrond en crevasseafzettingen van de Houten stroomrug. Zowel de top van het dekzand als de crevasseafzettingen boden bewoningsmogelijkheden voor (pre-)historische samenlevingen. Ook is in een klein noordelijk deel van het plangebied sprake van een hoge archeologische waarde vanwege de aanwezigheid van funderingsresten van de Taatse of Galekopper molen (uit 1731). Deze molen heeft mogelijk een voorganger gehad die uit 1486 dateert. De rest van het plangebied heeft een lage of geen archeologische verwachting. Voor zowel het verwachtingsgebied als het gebied van hoge waarde is in het kader van de planvorming aanvullend onderzoek noodzakelijk. Hierbij is voor het zuidelijk deel van het plangebied voorgesteld om een inventariserend veldonderzoek, verkennende fase, uit te voeren om meer inzicht te krijgen in de bodemopbouw en de mate van intactheid ervan (het onderzoeksgebied). Op basis hiervan is een inschatting te maken van de archeologische potentie van dit deel van het plangebied. Onderhavig rapport beschrijft de resultaten van dit onderzoek. Het terrein van archeologische waarde in het noordelijk deel van het plangebied is binnen dit onderzoek niet onderzocht. Op basis van het archeologisch vooronderzoek zijn de volgende conclusies te trekken. • De ondergrond van het onderzoeksgebied wordt gevormd door dekzand, dat afgedekt is door veen en rivierafzettingen van de Werkhoven stroomrug, de Houten stroomrug en de Kromme Rijn stroomrug (respectievelijk Formatie van Boxtel, Nieuwkoop en Echteld). • De rivierafzettingen bestaan hierbij hoofdzakelijk uit kom- en crevasseafzettingen. Beide afzettingen worden op variërende dieptes binnen het onderzoeksgebied aangetroffen. • Binnen de crevasse-afzettingen zijn in ieder geval drie fasen aanwezig, die van elkaar gescheiden worden door vegetatieniveaus (fase HFc1, HFc2 en HFc3). Wanneer deze fasen tot stand zijn gekomen, is op dit moment niet duidelijk, maar aangezien de activiteit van het crevasse-systeem te relateren is aan de activiteit van de Houten stroomrug dateren ze in ieder geval in de periode Bronstijd-IJzertijd. • De vegetatieniveaus vormen theoretisch gezien archeologisch relevante bodemniveaus. Deze bevinden zich op een diepte van circa 230 cm -Mv, 150 cm -Mv en 80 cm -Mv (-2,1 m NAP, -1,4 m NAP en -0,6 m NAP). Ze zijn in principe in het hele plangebied te verwachten. • Archeologisch gezien is de bodemopbouw in het hele onderzoeksgebied intact. In het zuidelijk deel van het onderzoeksgebied is de verstoring van de bodem beperkt tot de bouwvoor, die circa 30-50 cm dik is. In het noordelijk deel ligt een dik ophoogpakket met een dikte van 1,0 tot 3,0 m Mv. De aanwezigheid van dit pakket heeft niet geleid tot verblauwing als gevolg van verstikking van de bodem. Wel lijkt enige zetting plaatsgevonden. Dit valt af te leiden uit de lithologische profielen, waarbij de ophoogpakketten in de natuurlijke bodemopbouw zijn gezakt. • In het onderzoeksgebied is sprake van een archeologische verwachting op resten uit de periode Bronstijd-Vroege Middeleeuwen. Er is hierbinnen geen zonering mogelijk, aangezien eigenlijk in het hele plangebied crevasse-afzettingen gevonden zijn. Er moet rekening gehouden worden met archeologische op meerdere niveaus, aangezien de crevasse in het onderzoeksgebied gefaseerd tot stand is gekomen (in ieder geval drie niveaus). Voor wat betreft de periode PaleolithicumNeolithicum kan de verwachting op basis van het veldonderzoek worden bijgesteld naar laag. Er is amper sprake van relief in de top van het dekzand, zodat er geen archeologisch relevante delen aan te wijzen zijn (zoals een dekzandrug). Ook is de mate van intactheid van de top van het dekzand beperkt als gevolg van verspoeling. De kans dat hier intacte nederzettingsresten uit de periode Paleolithicum-Neolithicum worden aangetroffen is zodoende klein. • De verwachting op resten uit de Late Middeleeuwen-Nieuwe tijd is in navolging van VerboomJansen (2018) laag. Het maaiveld bestaat immers uit komafzettingen, die vermoedelijk in of na de Romeinse tijd-Vroege Middeleeuwen in het plangebied zijn gevormd. In de top van de komafzettingen is een laklaag aanwezig, die onder natte omstandigheden is gevormd. In combinatie met het ontbreken van bebouwing op historisch kaartmateriaal binnen het onderzoeksgebied zijn uit deze periode naar verwachting geen nederzettingsresten te verwachten. Sporen van landgebruik (sloten, greppels, akkerlagen) kunnen wel in de ondergrond aanwezig zijn