Plangebied Kasteel Oud Herlaer, gemeente Sint Michielsgestel, archeologisch vooronderzoek: een archeologische begeleiding

In opdracht van Geofoxx heeft RAAP in 2018 een archeologische begeleiding uitgevoerd in plangebied kasteel Oud-Herlaer, gemeente Sint-Michielsgestel. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van een sanering van de voormalige gracht van kasteel Oud-Herlaer. De werkzaamheden bestonden uit het ontgraven van de puinlaag die is gestort tijdens de demping van de kasteelgracht in 1979 en het afdekken van het ontstane niveau met een leemlaag. Deze ingrepen waren mogelijk bedreigend voor eventuele archeologische resten. Het doel van het onderzoek was het realiseren van een permanente, watervoerende gracht en daarbij zoveel mogelijk behoud in situ van eventuele waardevolle archeologische resten. Er zijn indirecte aanwijzingen om te veronderstellen dat Oud-Herlaer uit de 11e -12e eeuw dateert en dat het een motteburcht betreft. Daarmee zou het één van de oudste kastelen in ZuidNederland zijn. Zeer waarschijnlijk liep de gracht volledig rondom het mottelichaam. De gracht heeft een breedte die uiteenloopt van ongeveer 16 tot 38 meter en is tot 3 m diep. De opvulling van de gracht is divers bestaat uit humeus zand, klei en veen. Het lijkt erop dat de oude lagen, onder de opvulling uit 1979, nog intact zijn. Het is echter niet duidelijk in welke mate de kasteelgracht is onderhouden en hoe oud de opvullingslagen zijn. Het onderzoek heeft een breed scala aan vondsten opgeleverd, bestaande uit keramiek, keramisch bouwmateriaal natuursteen, metaal, glas en hout. Het gaat vooral om nederzettings/huishoudelijk afval uit de 19e en 20e eeuw, maar een deel van het vondstmateriaal gaat terug tot in de 13/14e eeuw. Opmerkelijke vondsten zijn niet aangetroffen; slechts een enkele tinnen lepel uit de 16-18e eeuw wijst mogelijk op enige sociale welstand van de bewoners. Verder kon worden aangetoond dat in de kasteelgracht de conservering goed van zowel anorganische, organische als palynologische resten. De bevindingen van het onderzoek geven geen aanleiding tot het wijzigingen van de huidige status op de gemeentelijke archeologische beleidskaart: de hoge archeologische waarde van het kasteelterrein en de kasteelgracht in het bijzonder is bevestigd door de onderzoeksresultaten, met name de hoeveelheid, diversiteit en conservering van de resten. Vanuit archeologisch oogpunt is het gewenst om ingrepen in het archeologisch niveau te voorkomen. Verder is het belangrijk om het huidige grondwaterpeil te behouden en zo min mogelijk te laten schommelen, zodat de conservering van archeologische resten niet wordt aangetast en de gewenste situatie (behoud in situ) zoveel mogelijk gehandhaafd blijft. Dit rapport geeft (selectie)adviezen. De bevoegde overheid, de gemeente Sint-Michielsgestel, neemt hierover een selectiebesluit