Wytwarzanie nowoczesności w języku potocznym. O oddolnych odłamach fińskiego socjalizmu w początkach XX wieku

The article scrutinises the concept of socialism at the grassroots of the Finnish labour movement during the early twentieth history. Primary sources consist of three handwritten newspapers, produced by industrial workers, housemaids and the rural proletariat. While factory workers could adopt the orthodox formulation of socialism from The CommunistManifesto, the socialism of the housemaids had a more existential function for it gave them a political voice to articulate a greater meaning in life that stood in sharp contrast to the silent servility demanded by their mistresses. The concept of socialism gained most explanatory breadth among the rural proletariat in north-eastern Finland, where it was usedas an indicator of inequality locally, as a weapon in national elections and as a direct linkage to the international labour movement. The examples demonstrate that vernacular socialism was more multidimensional than what the contemporary critics and later researchers have suggested. The concept of socialism was one of the main tools in the making of proletarianmodernity: it was used to claim political subjectivity in the public sphere, to imagine a gap between the old world left behind and the new coming world, and to extend their spatial horizons beyond the local community.Artykuł analizuje znaczenie pojęcia socjalizmu wśród szeregowych przedstawicieli fińskiego ruchu robotniczego w początkach XX wieku. Źródła, na których opiera się tekst, to trzy odręcznie pisane czasopisma, wytwarzane przez robotników przemysłowych, pokojówki i wiejski proletariat. Podczas gdy robotnicy przemysłowi przejmowali ortodoksyjne sformułowania z Manifestu Partii Komunistycznej, socjalizm pokojówek miał sens bardziej egzystencjalny, dostarczając im politycznych narzędzi do artykulacji tego, co uznawały w życiu za ważne. Taki akt ustawiał pokojówki w kontrze wobec służalczości, której na co dzień od nich wymagano. Z kolei wśród robotników rolnych w północno-wschodniej Finlandii pojęcie socjalizmu uzyskało szeroki zakres znaczeń, gdyż było używane w dyskusjach o nierówności na poziomie lokalnym, jak również przy okazji wyborów na poziomie krajowym; wreszcie: jako koncepcyjny łącznik z międzynarodowym ruchem robotniczym. Zebrane przykłady dowodzą, że oddolnie wytwarzane znaczenia socjalizmu były bardziej wielowymiarowe, niż sugerowali to ich ówcześni krytycy i późniejsi badacze tej problematyki. Tym samym, pojęcie socjalizmu było jednym z głównych narzędzi, służących do wytwarzania proletariackiej nowoczesności w Finlandii. Używano go do konstytuowania podmiotowości politycznej w sferze publicznej, do myślenia różnicy między przeszłym i przyszłym porządkiem społecznym, jak i do poszerzaniapolitycznego horyzontu odniesień poza lokalną społeczność