Um efnahagsþvinganir frá sjónarhóli alþjóðalaga – á milli steins og sleggju? Árekstrar efnahagsþvingana Bandaríkjanna og reglugerðar Evrópusambandsins

Í upphafi ritgerðarinnar er fjallað almennt um alþjóðlegar þvingunaraðgerðir og efnahagsþvinganir og leitast við að afmarka hugtakið efnahagsþvinganir fyrir komandi umfjöllun. Þar á eftir tekur við söguleg skoðun efnahagsþvingana sem ætlað er að varpa ljósi á það hvernig þeim hefur verið beitt, hvaða hugmyndir liggja þeim að baki og hver áhrif þeirra geta orðið. Að lokinni sögulegri skoðun koma efnahagsþvinganir til skoðunar innan regluverks Sameinuðu þjóðanna en þær efnahagsþvinganir sem Sameinuðu þjóðirnar ákveða hafa að þjóðarétti ákveðna sérstöðu. Þá kemur til skoðunar þátttaka Íslands í efnahagsþvingunum Sameinuðu þjóðanna og efnahagsþvingana sem ákveðnar hafa verið á öðrum vettvangi. Þá er komið að meginefni ritgerðarinnar. Bandaríkin beita efnahagsþvingunum, svokölluðum viðbótarþvingunum, gegn ákveðnum ríkjum með slíkum hætti að þær hafa áhrif á hlutlausa aðila í hlutlausum ríkjum. Skoðaðar verða þær efnahagsþvinganir og viðurlög við þeim sem eru annars vegar í formi útilokunar frá Bandaríkjunum og hins vegar í formi sekta og jafnvel fangelsisrefsinga ef einstaklingar eiga í hlut. Evrópusambandið telur þær andstæðar þjóðarétti og verður lögmæti þeirra skoðað. Sambandið brást við viðbótarþvingunum Bandaríkjanna með setningu reglugerðar sem ætlað er að verja aðila innan þess fyrir áhrifum þeirra. Að baki reglugerðinni búa þau sjónarmið að Bandaríkin beiti með þessu efnahagsþvingunum utan eigin lögsögu og eigi aðilar innan Evrópusambandsins því ekki að þurfa að fylgja þeim. Markmið reglugerðarinnar er því að búa svo um hnútana að aðilar innan sambandsins geti stundað viðskipti í samræmi við það sem lög sambandsins heimila og þurfi ekki að hafa áhyggjur af Bandarískum viðbótarþvingunum. Með reglugerðinni er þeim sem falla undir gildissvið hennar gert refsivert að fylgja efnahagsþvingunum Bandaríkjanna. Val þeirra stendur því á milli þess að brjóta gegn efnahagsþvingunum Bandaríkjanna eða reglugerð Evrópusambandsins og þeir þar af leiðandi á milli steins og sleggju. Framan af hafði lítið reynt á reglugerðina en eftir að Bandaríkin sögðu sig einhliða frá kjarnorkusamningnum við Írani árið 2018 hefur aukinn fjöldi mála komið til kasta dómstóla aðildarríkja sambandsins auk þess sem úrlausna Evrópudómstólsins hefur verið leitað. Það er margt óljóst en gerð verður grein fyrir ástandinu ásamt öðrum kostum sem standa Evrópusambandinu til boða