Scholieren over de Europese Unie. Een onderzoek naar invloed van aardrijkskunde op de opvattingen en kennis van leerlingen over de EU op twee middelbare scholen

Sinds het najaar van 2008 verkeert de Europese economie in een recessie. Het aantal Nederlanders met vertrouwen in de Europese Unie is sinds het najaar van 2008 sterk afgenomen, van 64 naar 42% in het najaar van 2011. Het lukt Europese politici niet om de bevolking duidelijk te maken wat de meerwaarde is van een Europese instantie als de EU. De afgelopen zestig jaar zijn Europese economieën meer naar elkaar gegroeid met als belangrijkste oorzaken de invoering van de euro, het realiseren van een interne Europese markt en EU-uitbreidingen. De politicoloog Ditta Dolejŝiová geeft echter aan dat de veranderende vorm van de EU niet bevorderlijk is voor het vormen van een Europese identiteit. In de kerndoelen voor onderbouwklassen van het voortgezet onderwijs heeft de Stichting Leerplanontwikkeling Nederland (SLO) ruimte vrijgemaakt voor het Europees schaalniveau. Scholieren moeten aan het einde van de onderbouw weten wat de betekenis is van Europese samenwerking voor de economie en handel in Europa, maar daarnaast ook wat Europese samenwerking betekent voor migratie en de arbeidsmarkt in Nederland. Voor deze masterthesis is op twee middelbare scholen onderzocht in hoeverre leerlingen die de onderbouw hebben afgerond kennis hebben over de Europese thema’s die worden aangehaald in de kerndoelen. Hiervoor zijn 354 leerlingen geënquêteerd en is op beide middelbare scholen aan een docent gevraagd naar de wijze van invulling van de EU in aardrijkskundelessen. Met twintig stellingen gebaseerd op de kerndoelen voor de onderbouw is het kennisniveau van leerlingen over de EU getoetst. Hieruit volgt dat 81,9% van de vierdejaars leerlingen op de twee onderzoeksscholen onvoldoende kennis heeft over de Europese Unie. Daarbij beantwoorden vwo-leerlingen meer stellingen juist dan havo-leerlingen. Ook het aantal landen dat tot de Europese Unie behoort is groter volgens vwo-leerlingen. Opvattingen van leerlingen over de EU zijn sterk afhankelijk per thema. Zo zijn leerlingen het op een 5-puntenschaal van geheel mee eens tot geheel mee oneens het gemiddeld meer dan oneens met de stelling dat Nederland uit de EU moet stappen. Daarentegen zijn leerlingen het gemiddeld meer dan eens met de stelling dat zij zich meer Nederlander dan Europeaan voelen. Voor 80% van de stellingen gaat op dat leerlingen met bepaalde opvattingen niet meer of minder kennisvragen goed hebben. Voor de overige 20% van de stellingen geldt wel dat leerlingen meer of minder kennis hebben bij bepaalde opvattingen. In deze scriptie staat centraal hoe scholieren denken over de EU en de rol van het aardrijkskundeonderwijs daarin. Op de twee onderzoeksscholen is er enerzijds geen verband tussen de kennis van leerlingen over de EU en de opvatting dat er te weinig EU onderwijs wordt gegeven. Anderzijds nemen leerlingen die vinden dat aardrijkskunde van invloed is op hun EU opvattingen op vier van de twintig stellingen over de EU ook andere opvattingen in. In het laatste hoofdstuk wordt een antwoord gegeven op de centrale vraag van dit onderzoek: “In hoeverre heeft het aardrijkskundeonderwijs invloed op opvattingen over de Europese Unie van scholieren op het Etty Hillesum Lyceum en het Stad & Esch?” Enerzijds is de geperceptueerde invloed van aardrijkskunde waarschijnlijk groter dan de werkelijke. Anderzijds zijn opvattingen van leerlingen over de EU nauwelijks door het aardrijkskunde vormgegeven door een tekort aan EU onderwijs. Dat het aardrijkskundeonderwijs invloed heeft op EU opvattingen van scholieren is met dit onderzoek niet aangetoond