Büyük Menderes Nehri Batıköy Mevkiinde Su, Sediment ve Kefal Balık (Mugilidae Sp.) Dokularında Bazı Ağır Metal Düzeylerinin Araştırılması

Bu çalışmada Büyük Menderes Nehri üzerinde Batıköy mevkiinde su, sediment ve bölgede yaygın olarak bulunan kefal balık (Mugilidae sp.) dokularında (solungaç, karaciğer ve kas) çevredeki sanayi kuruluşlarına göre seçilen ağır metallerin düzeylerini aylık olarak değerlendirmek ve insan sağlığı açısından tehdit oluşturma risklerinin belirlenerek, varsa olası kirliliğe yönelik tedbirlerin ortaya konması amaçlanmıştır. Ağır metal analizleri Grafit Fırınlı Atomik Absorbsiton Spektrofotometre (AAS)’de gerçekleştirildi. Analiz sonunda elde edilen değerler ortalama olarak verilerek kendi aralarında ve aylık olarak değerlendirilmesi yapıldı. Sediment örneklerinde metaller arasında en yüksek değer toplam krom(Cr) ağır metal grubu olarak Mayıs ayında belirlenmiştir. Su örneklerinde metal grupları arasında en yüksek değer Aralık ve Ocak ayları haricindeki 10 ayda Cr, Aralık ve Ocak aylarında ise Mn olarak tespit edilmiştir. Balık karaciğer dokularında metal grupları arasında en yüksek değer Temmuz ayında yaşamsal bir metal olan demir (Fe) grubunda tespit edilmiştir. Balık solungaç dokularında metal grupları arasında en yüksek değer yine Temmuz ayında Fe grubunda tespit edilmiştir. Balık kas dokularında metal grupları arasında en yüksek değer Mart ayında yine Fe metal grubunda tespit edilmiştir. Kefal balıklarının tüketilebilir bölgesi olan kas dokularının ağır metal seviyelerinin Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Ajansı (USP EPA)’nın belirlediği oral referans derişimi (RfD) değerleri hesaplamalarında, Pb ve Ni haricinde tüm aylar içerisinde analiz yapılan ağır metal gruplarının günlük alım limitlerinin geçilmediği tek zamanın Eylül ayı olduğu belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar ışığında Büyük Menderes Nehri Batıköy Mevkii’nde belirlenen noktada kefal balıklarının örnekleme yapılan tüm aylarda toksikolojik açıdan insan tüketimine uygun olmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca bölgedeki suda ağır metal kirliliği örnekleme yapılan tüm aylarda yüksek olarak tespit edilmiştir. Balık dokularında ve özellikle sularda tespit edilen yüksek ağır metal düzeyleri Büyük Menderes Nehri’nden kaynaklı önemli bir kontaminasyonun varlığını göstermektedir. Bu sebeple yetkili mercilerin konuya hassasiyet göstermesi, sanayinin yoğun olduğu bölgelerde kontrollerin yapılması gerekmektedir.İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY SAYFASI ………………………..………………….………… i TEŞEKKÜR ………………………………………………………….…………… ii İÇİNDEKİLER ..…………………………………………….……...………….…. iii SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ …..…………………….………….…. v ŞEKİLLER DİZİNİ ….………….………………………...……………………… vi RESİMLER DİZİNİ ….………….………………………...……………………… vii TABLOLAR DİZİNİ ….………….…………………………...…………………… viii ÖZET ………………………………………………………………………………. ix ABSTRACT ……………………………………………………………………….. x 1.GİRİŞ …………………….………...……………………………….……………. 1 2.GENEL BİLGİLER ……………………………………….….………………….. 3 2.1. Büyük Menderes Nehrinin Genel Özellikler ………………………………..… 3 2.2. Kefal Balığı Genel Özellikleri .……………...…………………………………. 3 2.3. Ağır Metaller .............................….………….....…………………………..…. 4 2.4. Bazı Önemli Ağır Metaller …………………………….………….................... 6 2.4.1. Bakır (Cu) ………………………………………………..…………………... 6 2.4.2. Demir (Fe) …………..……………………………………………..…………. 7 2.4.3. Kurşun (Pb) …………………………………………………………..………. 7 2.4.4. Kadmiyum (Cd) ………………………….………………………………....... 8 2.4.5. Krom (Cr) ……...……………………………………….……………………. 10 2.4.6. Nikel (Ni)…………………………………………………....…..………….... 11 2.4.7. Mangan (Mn) ……………………………………………..….........……….... 12 3.GEREÇ VE YÖNTEM ………………..………………..…..….………………… 13 3.1. Gereç ……………………..…………..……………………….………….......... 13 3.2. Yöntem…………………………………………………………………………. 15 3.2.1. Su / Sediment / Balık Dokularının Analize Hazır Hale Getirilmesi ………… 15 3.2.2. Metot Validasyonu………………………………………………………….... 18 3.2.2.1. Doğrusallık...……………………………………………………………….. 18 3.2.2.2. Ölçüm Limiti……………………………………………………………….. 19 3.2.2.3. Kesinlik………………………………………………………………..…… 19 3.2.3. İstatistik……………………………………………………………………… 19 4. BULGULAR ……………………………………………………….………….... 20 4.1. Metot Validasyonu…………………………………………………………….. 20 4.1.1. Doğrusallık…………………………………………………………………... 20 4.1.2. Ölçüm Limiti………………………………………………………………… 24 4.1.3. Kesinlik……………………………………………………………………… 25 4.2. Sediment Örnekleri ……………….……………….………………..….……... 26 4.3. Su Örnekleri …………………………………………………………….……... 35 4.4. Balık Örnekleri ………………………...……………………………….……... 45 5. TARTIŞMA ……………………………………………………………………... 64 6. SONUÇ VE ÖNERİLER ……………………………..…………..……….…….. 67 KAYNAKLAR ..………………………………...……...……………...…………… 69 Ek 1 (Kıtaiçi Su Kaynaklarının Sınıflarına Göre Kalite Kriterleri) ….………….….. 77 Ek 2 (Kanada Sediment Kalite Yönergesi) ……………..…...……...……………… 80 Ek 3 (ADÜ HADYEK Kararı) ….……………………………………………….…. 81 ÖZGEÇMİŞ ………………………………………………………………………… 8