Posthumanism as a Conceptual Frame of the Bizarro Fiction in the Novels of Zoran Roško and Nenad Stipanić

Rad tematizira posthumanistički okvir bizarro fikcije u romanima Zorana Roška Ljepota jede ljude (2011) i Minus sapiens (2017) te u romanu Bogovi neona (2019) Nenada Stipanića. U skladu s definicijom koju je ponudila Rosi Braidotti, posthumanizam se shvaća kao povijesni pokret u umjetnosti, filozofiji i društvu koji je usmjeren na decentralizaciju ljudskog subjekta i kritičko suočavanje s eurocentričnom paradigmom humanizma koja ljudskost predstavlja kao normu. U navedenim se romanima obilježja posthumanizma ostvaruju prvenstveno na tematskom i aksiološkom planu, odnosno u (post)apokaliptičnim sadržajima i negativnom vrednovanju ideala humanizma. U tom smislu u njima se razvija nametljivi okvir posthumanističke refleksije s temama endizma, ekoloških katastrofa, dekonstrukcije ljudskosti, afirmacije umjetne inteligencije i postantropocentrizma koji nastoji prevladati binarizme ljudsko-životinjsko, ljudsko-božansko. Pritom se ove teme obrađuju u žanrovskom ključu bizarro fikcije, žanra koji se razvija posljednjih dvadesetak godina, kao svojevrsni ogranak „nove čudne“ (new weird) fikcije. U svojim autopoetičkim komentarima pisci bizarro fikcije nastoje se distancirati od new weird fikcije, inzistirajući na „niskom“ stilu, „sirovom“ i vulgarnom izrazu te nepretencioznosti i zabavi kao jedinoj funkciji ovog žanra. No, upravo taj pobunjenički odnos prema književnom kanonu i intencionalno parodiranje tzv. „visoke književnosti“ autore bizarra vode prema književnim postupcima pastiša, kolaža i naglašene citatnosti koja se, da bi ostvarila svoju ludističku funkciju povezuje uz funkciju estetskog prevrednovanja. Za književne tekstove koji su predmet ove interpretacije svojstvena je naglašena citatnost, a veze s drugim diskursima, književnim djelima i drugim medijima analiziraju se u kontekstu ludističke intencije djela i pripadnosti posthumanističkom aksiološkom okviru. Autori pritom koriste različite pripovjedne tehnike u svrhu posthumanističke dehumanizacije: od duboke autofikcije Bogova neona s nizom metaleptičkih postupaka do različitih igara fingiranja nepouzdanosti pripovjedača i fragmentacije identiteta u Roškovim romanima. Intertekstualne veze realiziraju se ponekad u iluminativnom odnosu (kroz negiranje ili estetsko prevrednovanje pojave na koju se upućuje), a ponekad u ilustrativnom odnosu (donošenjem pojave u skladu s njezinim originalnim sustavom vrijednosti). Uz citatnost, javljaju se i paratekstualni elementi koji romane približavaju Aarsethovom pojmu ergodičke književnosti: u Bogovima neona postoje hipertekstualne poveznice na internetske vi sadržaje u kojima se donose dodatna objašnjenja tema i motiva romana, a iz imena poglavlja u Ljepota jede ljude putem traženja izvora iz kojeg se upućuje na značenje se pronalaze videozapisi koji vizualno dočaravaju teme romana.This paper is exploring posthumanist conceptual frame of the bizarro fiction the novels Beauty Eats People (2011.) and Minus Sapiens (2017.) by Zoran Roško and Gods of The Neon (2019.) by Nenad Stipanić. By way of Rosi Braidotti's definition, posthumanism is understood as a historical movement within art, philosophy and society which is aimed at decentralising of the human subject and critical confronting of the eurocentric paradigm of the humanism, the one which presents humanity as the norm. In these novels, posthuman characteristics are realised primarily through thematic and axiological field, in respect to the (post)apocalyptic content and negative evaluation of the humanist ideal. In that manner, they develop an imposed frame of posthumanist reflection containing subjects of endism, ecological disaster, deconstruction of humanity, affirmation of the artifical intelligence and postanthopocentrism which is attempting at prevailing binarisms: human-animal, human-divine. With that in mind, these themes are being explored within the genre of bizarro fiction, which is active for the past two decades, as a certain branch of the new weird fiction. Authors' autopoetic commentary is attempting to distance their persona from the new weird fiction, insisting upon the lowbrow style, „crude“, vulgar expression and unpretentiousness of the notion of entertainment as the sole function of the genre. But, that exact rebellious mindset and intentional parody of the highbrow literature lead these authors to the literary aspects of the pastiche, collage and highlighted intertextuality which is, in the attempt to accomplish its ludist function, is being tied to the function of aesthetic reevaluation. The highlighted intertextuality is typical for the literary works which are the subject of this paper, and the relations to other discourses, literary works and other media is being analysed within the context of the ludist intentions and affiliation with the posthumanist axiological frame. In doing so, authors use different narrative techniques to achieve posthumanist dehumanisation: from profound autofiction of The Gods of Neon with its metaleptic insertions to the playful pretense of the unreliability of the narrator in Roško's novels. Intertextual phenomenons are brought about as either illuminative – negating or aesthetically redefining the source, or illustrative – agreeing with the source text's values. Along the side of intertextuality there are also paratextual elements which signify the novels as being part of the ergodic literature (Aarsen): The Gods of Neon contain hypertextual links to the online content which further explains meanings, and the chapter names in Beauty Eats People through referencing lead to the online video content which embodies the novel's content into visual context