Karagöz Oyununda Ayrımcılık

KARAGÖZ OYUNUNDA AYRIMCILIK* Araştırmacılar tarafından Karagöz oyununda yer alan tipler, zengin kadrolarının incelenmesinde çeşitli sınıflandırmalara tabi tutulmuşlardır: Mahallenin yerlileri, hariçten gelenler; taklit esasına dayanan sınıflandırmalar; eksen kişiler, kadınlar, İstanbul ağzı, Anadolulu kişiler, Anadolu dışından gelenler, vs.; asıl kişiler, sıklıkla görülen kişiler, zenneler/kadınlar, kabadayılar ve sarhoşlar, İmparatorluk tipleri/taklitler, özürlü tipler, olağanüstü kişiler ve yaratıklar, vs. gibi. Oyunlarda, sıralanan bu tiplemelere yer verilirken, ayrımcılık yapılmış mıdır? Karagöz oyununda sınıf farklılığı bulunmakta mıdır? gibi sorulardan hareketle yapılan çalışmada, bazı değerlendirmelere gidilmiştir. Bu değerlendirmeler, esasen, konu edilen kişi ve topluluklara, bölgelere ve onların belirgin özellik taşıyan üyelerine, cinsiyete, özüre, vs. bakış açısını göstermesi bakımından da önemlidir. Ayrımcılık, öncelikle oyunun aslî kişileri Karagöz ve Hacivat’ın karakteristik özellikleriyle başlamaktadır, diye düşünülebilir. Oyunlarda, şahıslar, onlara uygun görülen meslekten tutun da konuşma hususiyetlerine, bilgilerine, ahlâkî tutumlarına kadar pek çok bakımdan ayrımcılığa tâbi tutulmamışlar mıdır? Bu ayrımcılık, onlara uygun görülen eş tiplemelerinde bile kendini göstermiyor mu? Peki, oyunda, ayrımcılığın sonucu olarak görülen yasaklar var mıdır? Oyunlardan ve yapılan araştırmalardan faydalanılarak ortaya konan çalışmamızda, bütün bu sorulara cevap aranacaktır. Anahtar Kelimeler: Karagöz, Hacivat, ayrımcılık, sınıf farklılığı, yasak. * Bu makale, 26. Uluslararası Eğitimde Yaratıcı Drama Kongresi 26th İnternational Creative Drama in Education Congress, 9-11 Mart 2016, İstanbul-Türkiye kapsamında sunulan bildiriden düzenlemeler yapılmak suretiyle yayıma hazırlanmıştır. ** T.C. İstanbul Üniversitesi Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümü Öğretim Üyesi