Dekompanse karaciğer sirozu hastalarında yaşam süresi ile ilişkili değişkenlerin belirlenmesi

Amaç: Karaciğer sirozu başta viral hepatit ve alkol olmak üzere çeşitli etmenlerin yol açtığı geri dönüşümsüz oldukça mortal diffüz bir kronik karaciğer hastalığıdır. Dekompansasyon geliştikçe mortalitede oldukça artmaktadır. Günümüzde, dekompanse karaciğer sirozu hastalarında prognozu öngördüğü varsayılan birçok değer vardır; ancak bunlar yeterli olmayabilmektedir. Bu nedenle bu çalışmamızda amacımız, dekompanse karaciğer sirozu hastalarında yaşam süresiyle ilişkili değişkenleri araştırmak ve prognozu öngördürücü bir skorlama sistemi oluşturmaktır. Gereç- Yöntem: 1996 Ocak–2018 Kasım ayı arasında Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim Dalında dekompanse karaciğer sirozu tanısı konan hastalar değerlendirmeye alınmıştır. Hastaların demografik ve klinik özellikleri, laboratuvar sonuçları ve prognostik skorları analiz edilerek bir veri tabanına kaydedilmiş ve IBM SPSS Statistics Version 22.0 ile analiz edilmiştir. Bazı analizlerde MedCalc Statistical Software version 17.6 (MedCalc Software bvba, Ostend, Belgium; http://www.medcalc.org; 2017) kullanılmıştır. Parametrelerle hastaların yaşam süreleri arasındaki ilişki araştırılmıştr. Bunun için kategorik verilerde Kaplan-Meyer analizi, parametrik verilerde Cox regresyon analizi kullanılmıştır. Bulgular: Ege Üniversitesi Gastroenteroloji Bilim Dalı, Hepatoloji Polikliniği veritabanında kayıtlı hastalar retrospektif olarak değerlendirmeye alınmıştır. Toplam 744 hasta gözden geçirilmiştir. Bu hastalardan 295 kadarı yeterli veri olmadığı için, 21 kadarı dekompanse olmadığı için değerlendirmeye dahil edilmemiştir. Analize dahil edilen 428 hastanın, 286'sı erkek (%66.8), 142'si kadın (%33.2)'dır. Yaş ortalaması: 63±11'dir (median: 64, alt-üst sınır: 18 – 89). Hastaların takip süresi: 5.75±4.49 yıldır. Transplantasyon free (transplantasyonsuz) yaşam süresi: 5.40±4.23 yıldır. Takip süresinde 26 hastaya transplantasyon yapılmış (%6.1), 263 hasta ölmüştür (%61.4). Hastaların hastalık etyolojileri ve bazal bütün parametreleri yaşam süresi ile karşılaştırılmıştır. Yaşam süresi ile ilişki gösteren bütün parametreler çoklu Cox regresyon analizine konarak bağımsız olarak yaşam süresiyle ilişki gösteren parametreler hesaplanmıştır. Hepatit B ve alkole bağlı siroz hastalarının diğer sık rastlanan etyolojilere göre yaşam sürelerinin daha az olduğu görülmüştür. Farklı etyolojilerin yaşam süreleri karşılaştırıldığında NASH'a bağlı dekompanse siroz hastalarının alkol ve HBV'ye bağlı olanlardan daha uzun yaşam süresine sahip oldukları görülmüştür. Diğer etyolojiler arasında yaşam süreleri bakımından istatistiksel bir farklılık bulunmamıştır. Sürekli değişkenlerde yaşam süresi ile en çok ilişki gösteren sınır değeri saptamak için ROC analizleri yapılmıştır. Bütün sürekli değişkenler yaşam süresiyle bu anlamda ilişki göstermiştir. Sadece trombosit sayısının yaşam süresiyle ilişki gösterebilecek bir sınır değeri saptanmamıştır. Cox regresyon analizi de trombosit sayılarıyla yaşam süresi arasında ilişki göstermemiştir. Kategorik değişkenlerin yaşam süresiyle ilişkisi Kaplan-Meier analizi ve log-rank testi ile araştırılmıştır. Cinsiyet, portal ven trombozunun varlığı ve trombosit sayısı ile yaşam süresi arasında ilişki bulunmamıştır. Erkeklerin ve kadınların, portal ven trombozu olanların ve olmayanların yaşam süreleri birbirine benzerdir. Sürekli değişkenlerin yaşam süresi ile ilişkisi araştırılmıştır. Yaş, ALT düzeyi, lenfosit sayısı ve trombosit sayısının yaşam süresi ile ilişkisi gösterilememiştir. Diğer bütün değişkenlerin yaşam süresiyle ilişkisi saptanmıştır. Hem kategorik hem de sürekli değişkenlerden yaşam süresi ile ilişkisi olanlar çoklu regresyon analizine konmuştur. Bunlar içinde, hepatik ensefalopati varlığı, özofagus varisi varlığı, AST>42 U/l olması, Kr>0.99 mg/dl olması, Na>134 mEq olması; yaşam süresi ile bağımsız olarak ilişki göstermiştir. Çoklu regresyon analizinde anlamlı olarak bulduğumuz 5 parametreden bir puanlama geliştirilmiştir. Bu skor "Ege Dekompanse Siroz Skoru" olarak adlandırılmıştır. Üç skor karşılaştırıldığında Ege Dekompanse Siroz Skoru'unun yaşam süresini ön görmede diğer 2 skordan daha üstün olduğu görülmüştür. Sonuç: Çalışmamızda incelenen dekompanse karaciğer sirozu hastaları için hepatik ensefalopati varlığı, özofagus varisi varlığı, AST>42 U/l olması, Kr>0.99 mg/dl olması, Na>134 mEq olması; sağ kalımın bağımsız prognostik faktörleri olarak bulundu. Elde edilen veriler sonucunda, bu beş parametreden yola çıkarak "Ege Dekompanse Siroz Skoru" adını verdiğimiz bir skor oluşturduk (Ege Dekompanse Siroz Skoru= 24.427(HE varsa) + 4.855(ÖV varsa) + 25.085(AST>42 ise) + 14.755(Kr>0,99 ise) + 6.873 (Na