TÜRKİYE CUMHURİYETİ TARİHİ ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİŞİN TÜRK BASININDAKİ YANSIMASI (1945-1950 VATAN GAZETESİ ÖRNEĞİ)

Türk siyasi hayatında demokrasinin gelişimi XIX. yüzyılda başlamıştır. Padişah II. Mahmut döneminde Sened-i İttifakın imzalanması ile başlayan anayasal hareketler, Tanzimat ve Islahat Fermanlarıyla devam etmiş 1876zda ilan edilen I.Meşrutiyet döneminde ise parlamentonun açılmasıyla Osmanlı halkı ilk defa ülke yönetiminde etkili olmuştur. Kısa süren I. Meşrutiyet döneminden sonra başlayan istibdat (baskı) döneminde antidemokratik uygulamalar görülmüştür. 1908 yılında ilan edilen II.Meşrutiyet sonrasında ilk Osmanlı anayasası olan Kanun-i Esasizde demokratikleşme adına önemli değişiklikler yapılmıştır. I. Dünya savaşından sonra başlayan Milli Mücadele dönemi, olağan üstü şartlara rağmen milletvekili seçimi başta olmak üzere demokratik uygulamalara önem verilmiştir. Lozan Barış anlaşması sonrasında yeni Türk devletinin 9 Eylül 1923zte kurulan ilk siyasi partisi Halk Fırkası ile demokrasiye geçişte önemli bir adım atılmıştır. 1925zte kurulan ve ilk muhalefet partisi olma özelliğini taşıtan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ile ilk çok partili hayat denemesi yapılmış ancak Şeyh Sait isyanı sonrasında bu partinin kapanmasıyla bu deneme başarısızlıkla sonuçlanmıştır. 1930 yılında Serbest Cumhuriyet Fırkasının kurulması ile ikinci defa çok partili siyasi hayata geçiş denemesi yapılmıştır. Ancak yeni rejim karşıtlarının kısa sürede bu parti etrafında toplaması partinin kendisini feshetmesine yol açmış, böylece 1946 yılına kadar bir daha çok partili siyasi hayat denemesi olmamıştır. 1940zlı yıllar, II. Dünya Savaşıznın Türk iç ve dış siyasetinde etkisini gösterdiği yıllardır. Bu dönemde savaştan korunmak için alınan tedbirler beraberinde çeşitli muhalif görüşleri de getirmiştir. Bu muhalefet 114 hareketlerinden ilki Milli Kalkınma Partisizdir. Parti, ekonomik kalkınma ve liberalizm gibi görüşleriyle dikkat çekmektedir. Ancak muhalefette güçlü bir yankı uyandırmamıştır. Tek parti iktidarına karşı en belirgin muhalefet hareketi Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu görüşmeleri sırasında ortaya çıkmış ve bu muhalefet, Refik Koraltan, Celal Bayar, Adnan Menderes ve Fuat Köprülüznün birlikte sunduğu Dörtlü Takrir adlı belgede ifade bulmuştur. Türkiyezde çok partili hayata geçişi sağlayan temel etken ise Demokrat Partiznin kurulması olmuştur. 7 Ocak 1946zda kurulan parti, bu tarihten itibaren 1950 yılına kadar Türkiyezde seçim kanunu, üniversiteler, basın, sendikalar kanunu gibi konularda köklü değişiklikler yapılmasını sağlamış ve basının da desteğiyle yirmi üç yıl süren CHPznin tek parti yönetiminin sonunu hazırlamıştır. 1950 seçimlerinde Demokrat Parti kullanılan oyların yarısından fazlasını alarak tek başına iktidara geçmiştir