THE AMERICAN COLLEGES AND THE SOCIO-CULTURAL EFFECTS OF THESE COLLEGES ON TURKISH SOCIAL STRUCTURE

Bu araştırma, Türkiye'de faaliyet gösteren Amerikan kolejlerinin ortaya çıkış gerekçelerini, eğitim-öğretim faaliyetlerinin genel özellikleri ile Amerikan kolejlerinin Türk toplum yapısına sosyo-kültürel etkilerini tespit etmeyi amaçlamaktadır. Alan araştırması modeline dayalı olarak gerçekleştirilen araştırma kapsamında, verilerin toplanmasında belgelerden yararlanma ya da doküman incelemesi kullanılmıştır. Araştırmanın problemine çözüm bulmak amacıyla American Board of Commissioner for Foreign Mission Arşivi, American Board Heyeti Arşivi, Başbakanlık Osmanlı Arşivi ve MEB Talim Terbiye Kurulu Arşivinde bulunan belgelerden faydalanılmıştır. Ayrıca konuyla ilgili yerli ve yabancı kaynaklar ile Amerikan okullarını kuran ya da bu okullarda faaliyet göstermiş olan kişilerin yayınlanmış araştırma ve anıları da araştırma kapsamında kullanılmıştır. Belgelerden ve dokümanlardan toplanan veriler değerlendirilmiş ve bunlar tek tek okunup ilgili olduğu konuya göre sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırma, araştırmanın problemini, amacını ve incelenen konun bütün yönlerini kapsayacak şekilde yapılmış ve elde edilen veriler, araştırma kapsamında belirlenen konu başlıklarına göre araştırmanın amaçları doğrultusunda çözümlenmiş ve anlamlandırılmıştır. Araştırma sonucunda, Türkiye'deki Amerikan kolejlerinin neredeyse tamamının Amerikan Board tarafından kurulmuş ve idare edilmiş olduğu ve bu kolejlerin öğrenci profillerinin özellikle Cumhuriyet öncesi dönemde bulunduğu bölgeye göre genellikle Rumlardan ya da Ermenilerden oluştuğu görülmüştür. Bunun yanında hem seküler hem de din eğitiminin paralel olarak verildiği tüm Amerikan kolejlerinde, zorunlu İncil dersleri adı altında verilen Hıristiyanlık eğitiminin yanında resmi öğretim programında yer almayan dini uygulamalar da önemli bir yere sahip olmuştur. Bu kolejlerin öğretim programlarında Osmanlı Devleti bünyesinde yaşayan gayrimüslimlerin dillerinin öğretimine de büyük önem verilmiş ve bunlara ait milli bir literatür oluşturmaya çalışılmış; bu çalışmalar, Amerikalı misyonerlerin basın yayın faaliyetleriyle desteklenmiştir. Öte yandan Amerikalı misyonerler ve bunların kurmuş oldukları kolejlerin çalışmaları, Türk toplumunda çeşitli maddi ve manevi kültürel unsurların da değişiminde etkili olmuş; ayrıca bu kolejlerde kızların eğitimi de ön planda tutulmuştur.Bu araştırma, Türkiye'de faaliyet gösteren Amerikan kolejlerinin ortaya çıkış gerekçelerini, eğitim-öğretim faaliyetlerinin genel özellikleri ile Amerikan kolejlerinin Türk toplum yapısına sosyo-kültürel etkilerini tespit etmeyi amaçlamaktadır. Alan araştırması modeline dayalı olarak gerçekleştirilen araştırma kapsamında, verilerin toplanmasında belgelerden yararlanma ya da doküman incelemesi kullanılmıştır. Araştırmanın problemine çözüm bulmak amacıyla American Board of Commissioner for Foreign Mission Arşivi, American Board Heyeti Arşivi, Başbakanlık Osmanlı Arşivi ve MEB Talim Terbiye Kurulu Arşivinde bulunan belgelerden faydalanılmıştır. Ayrıca konuyla ilgili yerli ve yabancı kaynaklar ile Amerikan okullarını kuran ya da bu okullarda faaliyet göstermiş olan kişilerin yayınlanmış araştırma ve anıları da araştırma kapsamında kullanılmıştır. Belgelerden ve dokümanlardan toplanan veriler değerlendirilmiş ve bunlar tek tek okunup ilgili olduğu konuya göre sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırma, araştırmanın problemini, amacını ve incelenen konun bütün yönlerini kapsayacak şekilde yapılmış ve elde edilen veriler, araştırma kapsamında belirlenen konu başlıklarına göre araştırmanın amaçları doğrultusunda çözümlenmiş ve anlamlandırılmıştır. Araştırma sonucunda, Türkiye'deki Amerikan kolejlerinin neredeyse tamamının Amerikan Board tarafından kurulmuş ve idare edilmiş olduğu ve bu kolejlerin öğrenci profillerinin özellikle Cumhuriyet öncesi dönemde bulunduğu bölgeye göre genellikle Rumlardan ya da Ermenilerden oluştuğu görülmüştür. Bunun yanında hem seküler hem de din eğitiminin paralel olarak verildiği tüm Amerikan kolejlerinde, zorunlu İncil dersleri adı altında verilen Hıristiyanlık eğitiminin yanında resmi öğretim programında yer almayan dini uygulamalar da önemli bir yere sahip olmuştur. Bu kolejlerin öğretim programlarında Osmanlı Devleti bünyesinde yaşayan gayrimüslimlerin dillerinin öğretimine de büyük önem verilmiş ve bunlara ait milli bir literatür oluşturmaya çalışılmış; bu çalışmalar, Amerikalı misyonerlerin basın yayın faaliyetleriyle desteklenmiştir. Öte yandan Amerikalı misyonerler ve bunların kurmuş oldukları kolejlerin çalışmaları, Türk toplumunda çeşitli maddi ve manevi kültürel unsurların da değişiminde etkili olmuş; ayrıca bu kolejlerde kızların eğitimi de ön planda tutulmuştur