In the first half of the sixteenth century a dissident approach to religious issues of Ottoman society: A study on Shaykh al-Islam Ciwi-Cade Muhyiddin Mehmed Efendi and his views

XVI. yüzyıl Osmanlı ulemâsının dikkat çekici figürlerinden biri olan Çivizâde Şeyh Muhyiddin Mehmed Efendi, doğduğu andan itibaren kendisini ilmî bir çevre içinde buldu. Tabiatıyla bu çevrenin de tesiriyle ilmiye tarîkine yöneldi. Bu tarîkde talebelik, müderrislik ve kadılık gibi aşamaları geçerek, Osmanlı ilmiye teşkilatının tepe makamları olan Anadolu Kazaskerliği, Rumeli Kazaskerliği ve müftîlik makamlarına erişti. O, bu makamlarda ses getiren kararlara imza attı. Onun bu tür kararları, genellikle o güne kadar uygulanagelen Osmanlı geleneğine muhalif nitelikte idi. Çünkü o, ilmî zihniyeti itibariyle, Osmanlı ilim geleneğindeki hâkim zihniyet ve yaklaşımdan belli ölçüde ayrılıyordu. Daha açık bir ifadeyle o, fıkhî meselelerde taklid geleneği prensipleri çerçevesinde selefî tavra sahip rivâyetçi bir âlim olarak statik düşünce tarzına sahipti. Oysa zamanın diğer çoğu Osmanlı âlimi, aynı meselelerde yorumcu ve dinamik bir yaklaşım sergiliyorlardı. Keza o, vahdet-i vücûdcu tasavvufî düşünce geleneği konusunda da diğer çoğu Osmanlı âliminden farklı olarak, -İbn Teymiyyeznin izinde- sert bir menfî tavır takınmıştı. İşte Çivizâde, ilmî zihniyetinden kaynaklanan bu tür yaklaşımları nedeniyle, XVI. yüzyılın ilk yarısında farklı bir Osmanlı âlimi tipi olarak temâyüz etti.As a remarkable figure of Ottoman ulama during the sixteenth Century Cıwızade Shaykh Muhyiddin Mehmed Efendi has found himself within a scientific circle since he was born. Naturally, being influenced with this circle, he tended towards this ılmiye line. On this line he made progress with several hierarchies such as studentship, professorship, and judgeship and achieved to work in top offices in Ilmiye organization of the Ottoman Empire such as Kadıasker of Anadolu, Kadıasker of Rumeli, and Mufti. He appended his signatures on very important decisions in these offices. His decisions generally had the characteristics to dissent to the ongoing valid Ottoman tradition at the time. Due to his scientific mentality, he strayed to a certain extent from the governing mentality and approach in Ottoman scientific tradition. More clearly, he had a static school of thought in judicial issues as a scientist strictly adhered to the Doctrine of Imitation, whereas most of the other Ottoman scientists during his time adopted dynamic and resilient approaches to the same issues. Also, on the subject of sufistic tradition of thought, which argued for Wahdet-İ Wujud, he assumed a harsh, negative attitude apart from the most of the other Ottoman scientists. Owing to his such approaches deriving from his scientific mentality, Cıwızade appeared to be a different Ottoman scientist figure during the first half of the sixteenth century