KIRGIZ TÜRKLERİNİN DESTANCILIK GELENEĞİ VE ER SOLTONOY DESTANI (İNCELEME-TRANSKRİPSİYONLU METİN-TIPKIBASIM)

Geniş bir sahada farklı adlarla anılan Türk devlet ve boyları, kendine özgü medeniyet kurabilmiş nadir topluluklardan biridir. Türkler, uzun ve geniş bir sahada cereyan eden tarihlerinde sadece medeniyet kurmakla yetinmemiş kurdukları medeniyetin dil, kültür ve edebiyat gibi alanlarında da büyük ilerlemeler kaydetmiştir. Atlı-Göçebe yaşamın en tipik mümessili olan Türkler, özellikle halk edebiyatı ve onun bir şubesi sayılan destan türünde de çok başarılı olmuşlar; bu türe ait türlü gelenekleri de yakın zamana kadar yaşatmayı bilmişlerdir. Kırgız Türklerinin Destancılık Geleneği ve Er Soltonoy Destanı adını verdiğimiz bu çalışma, özelde Kırgız Türklerinin, genelde de Türk Dünyasının destancılık geleneklerini ve destanlarını tespit ve tahlil etme açısından büyük önem taşımaktadır. Çalışmada bu amaçla, Kırgız Adı, Kırgız Türklerinin Tarihi, Kırgız Halk Edebiyatı, Kırgızistan ve Türkiyezde Kırgız Kahramanlık Destanları Hakkında Yapılan Çalışmalar üzerinde durulmuş, Kırgız Türklerinde destan ve destan anlatıcısı kavramları, kavramların farkları ve benzerlikleri, Manasçılar, Manasçıların çeşitleri, mektepleri ve mekteplerin temsilcileri ve özellikleri irdelenmiştir. Kırgız Destancılık Geleneği İçinde Er Soltonoy Destanı İncelemesi başlığı altında destan anlatıcısı Süyörkul Abdrahamanovzun hayatı, edebî şahsiyeti ve eserleri incelenmiş; Er Soltonoy Destanıznın Tahlilî İncelemesi başlığı altında destanın vakza örgüsü, tarihî tabakaları ve coğrafyası ele alındıktan sonra destanın dil, üslup ve şekil özellikleri metne bağlı olarak tahlil edilmiştir. Er Soltonoy Destanıznın motif yapısı başlığı altında destanın motifleri Şakir İbrayevzin Kazak Kahramanlık Destanlarının Tipolojik Motiflerine dair tasnifine bağlı olarak ve genişletilerek tespit edilmiştir. Bu incelemede destan motiflerinin Türk Dünyasında yaygın olarak bilinen Oğuz Kağan, Dede Korkut, Manas, Alıp Manaş, Köroğlu, Yusuf Beg-Ahmet Beg destanlarında yer alan motiflerle bezerlikleri ortaya konmuştur. Böylece Türk Dünyasında süregelen bir destancılık geleneğinin olup olmadığı, bu geleneği besleyen unsurların neler olduğu, farklı ortam ve tarihî süreçlerden geleneğin nasıl etkilendiği gibi sorulara cevap bulunmaya çalışılmıştır. Bütün bunlar yapılarak inceleme konusu destanın kendine has hususiyetleriyle birlikte, gelenekten gelen hususiyetleri de tespit edilmiştir. Destanın kendine has hususiyetlerinin hangi nedenlere bağlı olarak ortaya çıktığı gibi konularda tahlil ve tespitler yapılmıştır